Σύμβολα των πέντε ηπείρων / 1. Αφρική
1.1. Εισαγωγή
Αν ο στενός σύνδεσμος που σύνδεε τους λαούς της Αφρικής με το φυσικό τους περιβάλλον φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από την τέχνη τους, ισχύει το ίδιο και για τη βαθιά συμβολική αξία που δίνανε σε ό,τι βλέπανε στον ουρανό, στη γη και στη θάλασσα. Αντιπροσωπεύοντας την κοσμική όρασή τους, οι Εγύπτιοι, για παράδειγμα, δημιουργούσαν παραλληλισμούς με τα πλάσματα που παρατηρούσαν. Οι Ashanti, μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ένα φυσικό συμβολισμό για να παρουσιάσουν τόσο την εικόνα μιας φυλής όσο ένα βασίλειο. Τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά και τα σχέδια adinkra των Ashanti είναι δύο από τα πολλά αφρικάνικά συμβολικά συστήματα που εκφράζουν σύνθετες έννοιες χρησιμοποιώντας κομψά σχέδια, βρίσκοντας την έμπνευσή τους από τη φύση.
1.2. Ιερά αιγυπτιακά σύμβολα
Τα πιο κοινά σύμβολα της αιγυπτιακής τέχνης είναι αυτά που αναφέρονται στις πιο βασικές και σημαντικές έννοιες για τον άνθρωπο: τη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την αθανασία. Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν πως τα σύμβολα, αντιπροσωπευμένα από το ankh (αριστερά), το μάτι του Horus (κάτω αριστερά), το σκήπτρο ouas και το δακτύλιο shen, που είχαν ισχυρές μαγικές δυνάμειώ. Γι' αυτό τα φορούσαν πάνω τους σαν γούρια και στους τάφους τους, με την ελπίδα πως θα βοηθούσαν το νεκρό να ξαναγεννηθεί και να ζήσει αργότερα μια ειρηνική συμβίωση για πάντα.
Τα σύμβολα που χρησιμοποιώντουσαν συχνά στην αιγυπτιακή τέχνη είχαν σκοπό όχι μόνο να ενισχύσουν, αλλά και να ανακαλέσουν αρχές όπως η ενότητα, η αρμονία και η σταθερότητα, που θεωρούνταν ως απαραίτητες για την επιτυχία και την ευημερία του φαραώ και του λαού του. Τα φυσικά σύμβολα όπως ο λωτός (κάτω δεξιά) και ο πάπυρος, πάνε προς αμέτρητα επίπεδα εννοιών (ξεχωριστά ή ενωμένα), ενώ τα άλλα σύμβολα, όπως το sema taouy και η κωλώνα djed (τελευταία εικόνα αριστερά), εκφράζουν περίπλοκες έννοιες που συνδέονται με τη δυαδικότητα και τη μονιμότητα.
Ankh > Αν μερικοί βλέπον σ' αυτό το σύμβολο την αιώνια ζωή, άλλοι βλέπουν το λουράκι ενός σανδαλιού, τη σύνδεση ενός κύκλου με έναν σταυρό που θα συμβόλιζε την ενοποιήση της θηλυκής και αρσενικής έννοιας, ή την ένωση της Isis και του Osiris και την νίκη πάνω στο θάνατο.
Το μάτι του Horus > Το μάτι του Horus (επίσης αποκαλούμενο oudjat) είναι άλλες φορές αριστερό, άλλες δεξί. Και τα δύο μάτια αντιπροσωπεύουν το βλέμμα του Horus που βλέπει τα πάντα, το αριστερό τη Σελήνη και το δεξί τον Ήλιο. Είναι σύμβολο της επούλωσης, της δύναμης, της πληρότητας και της τελειότητας. Επίσης, προστατεύει από το κακό.
Ο λωτός > Το πανέμορφο μπλε λουλούδι του λωτού στέκεται στα λασπώνερα και ανοίγει το πρωί μαζί με τις πρώτες αχτίδες του ήλιου, κλείνει πάλι το απόγευμα. Συμβολίζει τη ζωή που αναδύεται από τα πρωτόγονα νερά, αλλά και τη γονιμότητα και την αναγέννηση μετά θάνατον. Επίσης, ο λωτός αντιπροσωπεύει την Άνω Αίγυπτο.
Djed > Η κωλώνα djed ίσως να συμβόλιζε αρχικά τη γονιμότητα, αντιπροσώπευσε αργότερα τη σπονδυλική στήλη τυο θεού Osiris, οπότε και τη σταθερότητα. Η στύση του djed ήταν μια σηαντική τελετή οργανωμένη για το θάνατο ή το ιωβιλαίο ενός φαραώ. Οι Αιγύπτιοι θάβονταν με αναπαραγωγές αυτού του αναγεννησιακού συμβόλου.
(Αυτά είναι μερικά από πολλά άλλα ιερά αιγυπτιακά σύμβολα που υπάρχουν...)
1.3. Οι ασπίδες masai
Τις θεωρούμε όλο και περισσότερο σαν έργα τέχνης, αλλά πρώτ' απ' όλα, οι ασπίδες των πολεμιστών (moran) masai της ανατολικής Αφρικής έχουν αμυντική λειτουργία. Παρ' όλ' αυτά, τα σύμβολα που τις διακοσμούν δίνουν πληροφορίες για τα άτομα που τις έχουν. Όταν γίνονται ενήλικες, οι νεαροί Masai περιτομούνται ομαδικά και γίνονται έτσι κατάλληλοι για τις ιεροτελεστίες που θα τους ανοίξουν το δρόμο για να γίνουν moran. Τα σύμβολα, ή αλλιώς sirata, βαμμένα στις ασπίδες από δέρμα βουβαλιού, διακηρύσσουν την κατάσταση του moran, καθορίζοντας την ηλικία τους και την οικογένειά τους, αλλά και πολεμικά γεγονότα. Τα βασικά χρώματα είναι το μαύρο, το άσπρο και το γκρι, το κόκκινο προορίζεται μόνο για ωριμασμένους πολεμιστές.
1.4. Τα σύμβολα adinkra
Τα σύμβολα adinkra των Ashanti του Γκάνα, στη δυτική Αφρική, μετριούνται σε εκατοντάδες. Κάποτε τυπωνόντουσαν σε υφάσματα για κηδείες, αλλά από τότε έχουν εξαπλωθεί και διακοσμούν όλων των ειδών αντικείμενα και αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως επίσης υφάσματα που προορίζονται για εορτασμούς. Η αρχκή έννοια των συμβόλων adinkra μπορεί να έχει ξεχαστεί, αλλά τα πιο δημοφιλή απ' αυτά εκφράζουν ανθρώπινες έννοιες σαν το θάνατο ή το θεϊκό, για παράδειγμα.
Adinkrahene (αριστερά) > Αυτό το σύμβολο σημαίνει "ο βασιλιάς των adinkra" και είναι το πιο σημαντικό απ' όλα. Λέγεται ότι έχει εμπνεύσει τη δημιουργία πολλών άλλων συμβόλων. Συμβολίζει πρώτα απ' όλα την εξουσία του αρχηγού, ενώ οι τρεις κύκλοι αντιστοιχούν στην κυριαρχία.
Dwennimmen (πάνω δεξιά) > Αυτό το σχέδιο δείχνει δύο ζευγάρια κεράτων. Όπως τα κριάρια που παλεύουν με τα κέρατά τους, το dwennimmen συμβολίζει την επιθετικότητα. Παρ' όλ' αυτά, αυτά τα κέρατα θα μπορούσαν να είναι κολλημένα, έτσι ώστε τα ζώα να έχουν υποταχθεί στον άνθρωπό και να φτάνουμε τότε στο σύμβολο της ταπεινότητας.
Odo nnyew fie kwan (δεξιά) > Κυριολοκτικά "η καρδιά δεν χάνει ποτέ το δρόμο της προς το σπίτι", αυτό το σχέδιο συμβολίζει τη δύναμη της αγάπης.
Αυτά είναι, και πάλι, μερικά από τα εκατοντάδες σύμβολα adinkra που υπάρχουν.Μπορείτε, αν σας ενδιαφέρει, να βρείτε και μερικά άλλα σ' αυτήν τη διεύθυνση: http://www.adinkra.org/
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
1.1. Εισαγωγή
Αν ο στενός σύνδεσμος που σύνδεε τους λαούς της Αφρικής με το φυσικό τους περιβάλλον φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από την τέχνη τους, ισχύει το ίδιο και για τη βαθιά συμβολική αξία που δίνανε σε ό,τι βλέπανε στον ουρανό, στη γη και στη θάλασσα. Αντιπροσωπεύοντας την κοσμική όρασή τους, οι Εγύπτιοι, για παράδειγμα, δημιουργούσαν παραλληλισμούς με τα πλάσματα που παρατηρούσαν. Οι Ashanti, μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ένα φυσικό συμβολισμό για να παρουσιάσουν τόσο την εικόνα μιας φυλής όσο ένα βασίλειο. Τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά και τα σχέδια adinkra των Ashanti είναι δύο από τα πολλά αφρικάνικά συμβολικά συστήματα που εκφράζουν σύνθετες έννοιες χρησιμοποιώντας κομψά σχέδια, βρίσκοντας την έμπνευσή τους από τη φύση.
1.2. Ιερά αιγυπτιακά σύμβολα
Τα πιο κοινά σύμβολα της αιγυπτιακής τέχνης είναι αυτά που αναφέρονται στις πιο βασικές και σημαντικές έννοιες για τον άνθρωπο: τη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την αθανασία. Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν πως τα σύμβολα, αντιπροσωπευμένα από το ankh (αριστερά), το μάτι του Horus (κάτω αριστερά), το σκήπτρο ouas και το δακτύλιο shen, που είχαν ισχυρές μαγικές δυνάμειώ. Γι' αυτό τα φορούσαν πάνω τους σαν γούρια και στους τάφους τους, με την ελπίδα πως θα βοηθούσαν το νεκρό να ξαναγεννηθεί και να ζήσει αργότερα μια ειρηνική συμβίωση για πάντα.
Τα σύμβολα που χρησιμοποιώντουσαν συχνά στην αιγυπτιακή τέχνη είχαν σκοπό όχι μόνο να ενισχύσουν, αλλά και να ανακαλέσουν αρχές όπως η ενότητα, η αρμονία και η σταθερότητα, που θεωρούνταν ως απαραίτητες για την επιτυχία και την ευημερία του φαραώ και του λαού του. Τα φυσικά σύμβολα όπως ο λωτός (κάτω δεξιά) και ο πάπυρος, πάνε προς αμέτρητα επίπεδα εννοιών (ξεχωριστά ή ενωμένα), ενώ τα άλλα σύμβολα, όπως το sema taouy και η κωλώνα djed (τελευταία εικόνα αριστερά), εκφράζουν περίπλοκες έννοιες που συνδέονται με τη δυαδικότητα και τη μονιμότητα.
Ankh > Αν μερικοί βλέπον σ' αυτό το σύμβολο την αιώνια ζωή, άλλοι βλέπουν το λουράκι ενός σανδαλιού, τη σύνδεση ενός κύκλου με έναν σταυρό που θα συμβόλιζε την ενοποιήση της θηλυκής και αρσενικής έννοιας, ή την ένωση της Isis και του Osiris και την νίκη πάνω στο θάνατο.
Το μάτι του Horus > Το μάτι του Horus (επίσης αποκαλούμενο oudjat) είναι άλλες φορές αριστερό, άλλες δεξί. Και τα δύο μάτια αντιπροσωπεύουν το βλέμμα του Horus που βλέπει τα πάντα, το αριστερό τη Σελήνη και το δεξί τον Ήλιο. Είναι σύμβολο της επούλωσης, της δύναμης, της πληρότητας και της τελειότητας. Επίσης, προστατεύει από το κακό.
Ο λωτός > Το πανέμορφο μπλε λουλούδι του λωτού στέκεται στα λασπώνερα και ανοίγει το πρωί μαζί με τις πρώτες αχτίδες του ήλιου, κλείνει πάλι το απόγευμα. Συμβολίζει τη ζωή που αναδύεται από τα πρωτόγονα νερά, αλλά και τη γονιμότητα και την αναγέννηση μετά θάνατον. Επίσης, ο λωτός αντιπροσωπεύει την Άνω Αίγυπτο.
Djed > Η κωλώνα djed ίσως να συμβόλιζε αρχικά τη γονιμότητα, αντιπροσώπευσε αργότερα τη σπονδυλική στήλη τυο θεού Osiris, οπότε και τη σταθερότητα. Η στύση του djed ήταν μια σηαντική τελετή οργανωμένη για το θάνατο ή το ιωβιλαίο ενός φαραώ. Οι Αιγύπτιοι θάβονταν με αναπαραγωγές αυτού του αναγεννησιακού συμβόλου.
(Αυτά είναι μερικά από πολλά άλλα ιερά αιγυπτιακά σύμβολα που υπάρχουν...)
1.3. Οι ασπίδες masai
Τις θεωρούμε όλο και περισσότερο σαν έργα τέχνης, αλλά πρώτ' απ' όλα, οι ασπίδες των πολεμιστών (moran) masai της ανατολικής Αφρικής έχουν αμυντική λειτουργία. Παρ' όλ' αυτά, τα σύμβολα που τις διακοσμούν δίνουν πληροφορίες για τα άτομα που τις έχουν. Όταν γίνονται ενήλικες, οι νεαροί Masai περιτομούνται ομαδικά και γίνονται έτσι κατάλληλοι για τις ιεροτελεστίες που θα τους ανοίξουν το δρόμο για να γίνουν moran. Τα σύμβολα, ή αλλιώς sirata, βαμμένα στις ασπίδες από δέρμα βουβαλιού, διακηρύσσουν την κατάσταση του moran, καθορίζοντας την ηλικία τους και την οικογένειά τους, αλλά και πολεμικά γεγονότα. Τα βασικά χρώματα είναι το μαύρο, το άσπρο και το γκρι, το κόκκινο προορίζεται μόνο για ωριμασμένους πολεμιστές.
1.4. Τα σύμβολα adinkra
Τα σύμβολα adinkra των Ashanti του Γκάνα, στη δυτική Αφρική, μετριούνται σε εκατοντάδες. Κάποτε τυπωνόντουσαν σε υφάσματα για κηδείες, αλλά από τότε έχουν εξαπλωθεί και διακοσμούν όλων των ειδών αντικείμενα και αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως επίσης υφάσματα που προορίζονται για εορτασμούς. Η αρχκή έννοια των συμβόλων adinkra μπορεί να έχει ξεχαστεί, αλλά τα πιο δημοφιλή απ' αυτά εκφράζουν ανθρώπινες έννοιες σαν το θάνατο ή το θεϊκό, για παράδειγμα.
Adinkrahene (αριστερά) > Αυτό το σύμβολο σημαίνει "ο βασιλιάς των adinkra" και είναι το πιο σημαντικό απ' όλα. Λέγεται ότι έχει εμπνεύσει τη δημιουργία πολλών άλλων συμβόλων. Συμβολίζει πρώτα απ' όλα την εξουσία του αρχηγού, ενώ οι τρεις κύκλοι αντιστοιχούν στην κυριαρχία.
Dwennimmen (πάνω δεξιά) > Αυτό το σχέδιο δείχνει δύο ζευγάρια κεράτων. Όπως τα κριάρια που παλεύουν με τα κέρατά τους, το dwennimmen συμβολίζει την επιθετικότητα. Παρ' όλ' αυτά, αυτά τα κέρατα θα μπορούσαν να είναι κολλημένα, έτσι ώστε τα ζώα να έχουν υποταχθεί στον άνθρωπό και να φτάνουμε τότε στο σύμβολο της ταπεινότητας.
Odo nnyew fie kwan (δεξιά) > Κυριολοκτικά "η καρδιά δεν χάνει ποτέ το δρόμο της προς το σπίτι", αυτό το σχέδιο συμβολίζει τη δύναμη της αγάπης.
Αυτά είναι, και πάλι, μερικά από τα εκατοντάδες σύμβολα adinkra που υπάρχουν.Μπορείτε, αν σας ενδιαφέρει, να βρείτε και μερικά άλλα σ' αυτήν τη διεύθυνση: http://www.adinkra.org/
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
Αν ο στενός σύνδεσμος που σύνδεε τους λαούς της Αφρικής με το φυσικό τους περιβάλλον φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από την τέχνη τους, ισχύει το ίδιο και για τη βαθιά συμβολική αξία που δίνανε σε ό,τι βλέπανε στον ουρανό, στη γη και στη θάλασσα. Αντιπροσωπεύοντας την κοσμική όρασή τους, οι Εγύπτιοι, για παράδειγμα, δημιουργούσαν παραλληλισμούς με τα πλάσματα που παρατηρούσαν. Οι Ashanti, μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ένα φυσικό συμβολισμό για να παρουσιάσουν τόσο την εικόνα μιας φυλής όσο ένα βασίλειο. Τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά και τα σχέδια adinkra των Ashanti είναι δύο από τα πολλά αφρικάνικά συμβολικά συστήματα που εκφράζουν σύνθετες έννοιες χρησιμοποιώντας κομψά σχέδια, βρίσκοντας την έμπνευσή τους από τη φύση.
1.2. Ιερά αιγυπτιακά σύμβολα
Τα πιο κοινά σύμβολα της αιγυπτιακής τέχνης είναι αυτά που αναφέρονται στις πιο βασικές και σημαντικές έννοιες για τον άνθρωπο: τη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την αθανασία. Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν πως τα σύμβολα, αντιπροσωπευμένα από το ankh (αριστερά), το μάτι του Horus (κάτω αριστερά), το σκήπτρο ouas και το δακτύλιο shen, που είχαν ισχυρές μαγικές δυνάμειώ. Γι' αυτό τα φορούσαν πάνω τους σαν γούρια και στους τάφους τους, με την ελπίδα πως θα βοηθούσαν το νεκρό να ξαναγεννηθεί και να ζήσει αργότερα μια ειρηνική συμβίωση για πάντα.
Τα σύμβολα που χρησιμοποιώντουσαν συχνά στην αιγυπτιακή τέχνη είχαν σκοπό όχι μόνο να ενισχύσουν, αλλά και να ανακαλέσουν αρχές όπως η ενότητα, η αρμονία και η σταθερότητα, που θεωρούνταν ως απαραίτητες για την επιτυχία και την ευημερία του φαραώ και του λαού του. Τα φυσικά σύμβολα όπως ο λωτός (κάτω δεξιά) και ο πάπυρος, πάνε προς αμέτρητα επίπεδα εννοιών (ξεχωριστά ή ενωμένα), ενώ τα άλλα σύμβολα, όπως το sema taouy και η κωλώνα djed (τελευταία εικόνα αριστερά), εκφράζουν περίπλοκες έννοιες που συνδέονται με τη δυαδικότητα και τη μονιμότητα.
Ankh > Αν μερικοί βλέπον σ' αυτό το σύμβολο την αιώνια ζωή, άλλοι βλέπουν το λουράκι ενός σανδαλιού, τη σύνδεση ενός κύκλου με έναν σταυρό που θα συμβόλιζε την ενοποιήση της θηλυκής και αρσενικής έννοιας, ή την ένωση της Isis και του Osiris και την νίκη πάνω στο θάνατο.
Το μάτι του Horus > Το μάτι του Horus (επίσης αποκαλούμενο oudjat) είναι άλλες φορές αριστερό, άλλες δεξί. Και τα δύο μάτια αντιπροσωπεύουν το βλέμμα του Horus που βλέπει τα πάντα, το αριστερό τη Σελήνη και το δεξί τον Ήλιο. Είναι σύμβολο της επούλωσης, της δύναμης, της πληρότητας και της τελειότητας. Επίσης, προστατεύει από το κακό.Ο λωτός > Το πανέμορφο μπλε λουλούδι του λωτού στέκεται στα λασπώνερα και ανοίγει το πρωί μαζί με τις πρώτες αχτίδες του ήλιου, κλείνει πάλι το απόγευμα. Συμβολίζει τη ζωή που αναδύεται από τα πρωτόγονα νερά, αλλά και τη γονιμότητα και την αναγέννηση μετά θάνατον. Επίσης, ο λωτός αντιπροσωπεύει την Άνω Αίγυπτο.
(Αυτά είναι μερικά από πολλά άλλα ιερά αιγυπτιακά σύμβολα που υπάρχουν...)
Τις θεωρούμε όλο και περισσότερο σαν έργα τέχνης, αλλά πρώτ' απ' όλα, οι ασπίδες των πολεμιστών (moran) masai της ανατολικής Αφρικής έχουν αμυντική λειτουργία. Παρ' όλ' αυτά, τα σύμβολα που τις διακοσμούν δίνουν πληροφορίες για τα άτομα που τις έχουν. Όταν γίνονται ενήλικες, οι νεαροί Masai περιτομούνται ομαδικά και γίνονται έτσι κατάλληλοι για τις ιεροτελεστίες που θα τους ανοίξουν το δρόμο για να γίνουν moran. Τα σύμβολα, ή αλλιώς sirata, βαμμένα στις ασπίδες από δέρμα βουβαλιού, διακηρύσσουν την κατάσταση του moran, καθορίζοντας την ηλικία τους και την οικογένειά τους, αλλά και πολεμικά γεγονότα. Τα βασικά χρώματα είναι το μαύρο, το άσπρο και το γκρι, το κόκκινο προορίζεται μόνο για ωριμασμένους πολεμιστές.
1.4. Τα σύμβολα adinkra
Τα σύμβολα adinkra των Ashanti του Γκάνα, στη δυτική Αφρική, μετριούνται σε εκατοντάδες. Κάποτε τυπωνόντουσαν σε υφάσματα για κηδείες, αλλά από τότε έχουν εξαπλωθεί και διακοσμούν όλων των ειδών αντικείμενα και αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως επίσης υφάσματα που προορίζονται για εορτασμούς. Η αρχκή έννοια των συμβόλων adinkra μπορεί να έχει ξεχαστεί, αλλά τα πιο δημοφιλή απ' αυτά εκφράζουν ανθρώπινες έννοιες σαν το θάνατο ή το θεϊκό, για παράδειγμα.
Adinkrahene (αριστερά) > Αυτό το σύμβολο σημαίνει "ο βασιλιάς των adinkra" και είναι το πιο σημαντικό απ' όλα. Λέγεται ότι έχει εμπνεύσει τη δημιουργία πολλών άλλων συμβόλων. Συμβολίζει πρώτα απ' όλα την εξουσία του αρχηγού, ενώ οι τρεις κύκλοι αντιστοιχούν στην κυριαρχία.Dwennimmen (πάνω δεξιά) > Αυτό το σχέδιο δείχνει δύο ζευγάρια κεράτων. Όπως τα κριάρια που παλεύουν με τα κέρατά τους, το dwennimmen συμβολίζει την επιθετικότητα. Παρ' όλ' αυτά, αυτά τα κέρατα θα μπορούσαν να είναι κολλημένα, έτσι ώστε τα ζώα να έχουν υποταχθεί στον άνθρωπό και να φτάνουμε τότε στο σύμβολο της ταπεινότητας.Odo nnyew fie kwan (δεξιά) > Κυριολοκτικά "η καρδιά δεν χάνει ποτέ το δρόμο της προς το σπίτι", αυτό το σχέδιο συμβολίζει τη δύναμη της αγάπης.
Αυτά είναι, και πάλι, μερικά από τα εκατοντάδες σύμβολα adinkra που υπάρχουν.Μπορείτε, αν σας ενδιαφέρει, να βρείτε και μερικά άλλα σ' αυτήν τη διεύθυνση: http://www.adinkra.org/
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
2.1. Εισαγωγή
Φυσικές φόρμες και σύμβολα επικρατούν στις διάφορες μορφές τέχνης της αμερικάνικης ηπείρου, κάτι αντανακλά το στενό σύνδεσμο που διατηρούσαν οι λαοί με το περιβάλλον τους. Έτσι, βρίσκουμε αναπαραστάσεις καλλιεργημένων φυτών και βροχής στους αγρότες, όπως οι Hopi και οι Maya, οι λαοί-κυνηγοί και πολεμιστές όπως οι Αζτέκοι και οι Ινδιάνοι των Πεδιάδων αναγνωρίζονται από τη μεριά τους από επιθετικά ζώα, υιοθετώντας τα σαν εμβήματα και δίνοντάς τους μια πνευματική παρουσία, παρόμοια με αυτή των veves βουντού. Μερικά φυσικά στοιχεία που αντιστοιχούν σε μια οικογενειακή ταυτότητα είναι δαψουλώς παρουσιασμένα σε συμβολικά συστήματα, χρήσιμα και διακοσμητικά.
2.2. Τα yei navajo
Οι θεότητες navajo ή yei αναπαραστούνται σε ζωγραφιές στην άμμο, φτιαγμένες ειδικά για στο κάδρο τελετουργιών θεράπευσης ή εξαρμονίκευσης, όπως είναι ο δρόμος για την ευλογία. Φτιαχνονται με πολύ συγκεκριμένα σχέδια ή αρχές γιατί αυτοί οι "στεγνοί" πίνακες είναι ιεροί, επειδή στην πραγματικότητα είναι όχημα μέσα στ' οποίο τα yei πάνε κι έρχονται, και είναι εφήμερα, αφού μετά την τελετουργία καταστρέφονται. Σήμερα βρίσκουμε ραμμένα σε χαλιά ή κουβέρτες προσεγγίσεις αυτών των συμβόλων που δεν έχουν ιερή σημασία. Επιτρέπουν στους βέβηλους που δεν είναι navajo να ανακαλύψουν τις λειτουργίες και το συμβολισμό των yei, αναπαρηστάμενα με μια ανθρώπινη εικόνα.
Η θεά ουράνιο τόξο (αριστερά) > Το yei ουράνιο τόξο περικλείει άλλα yei μέσα σ' ένα είδος κάδρο με τρεις πλευρές, το άνοιγμα (από το οποίο μπορεί να περάσει το πνεύμα) βρίσκεται στην κορυφή ή στην ανατολή. Αυτή η θεά-προστάτιδα συμβολίζει το δρόμο που χρησιμοποιεί το ... ανάμεσα στον ουρανό και τη γη, και αναπαραστάται μ' ένα μακρύ πολύχρωμο κορμί.
2.3. Τα kachinas hopi
Για τους Ινδιάνους Hopi, τον αγροτικό λαό από την νοτιοδυτική Αμερική, τα τετρακόσια kachina, πνεύματα της φύσης και της γονιμότητας που υποτίθεται φέρνουν τη βροχή, έρχονται να ζήσουν μαζί τους την περίοδο των ηλιοστασίων. Τότε, οι Hopi κάνουν χορευτικές τελετουργίες κατά τις οποίες η παρουσία των πνευμάτων είναι συμβολισμένη με μάσκες και κοστούμια των χορευτών. Τα σύμβολα και οι κατανομές που προσδιορίζουν κάθε kachina είναι ιδιαίτερα εμφανή στην κόμμη ή tableta, και βρίσκονται επίσης σε κούκλες από ρίζες λεύκων που δωρίζονταν, παραδοσιακά, στα παιδιά. Σήμερα, αυτές οι πρακτικές χρησιμοποιούνται καθαρά για διάφορες μορφές τέχνης.
Kachina ήλιος (αριστερά το σύμβολο, δεξιά μια κούκλα του 1940) > Θεωρούμενο ως πνεύμα του ήλιου, το kachina Tawa συμβολίζει τη ζεστασιά, το φως και την ευτυχία. Η κυκλική του κόμμη στολισμένη από φτερά παρουσιάζει τον ηλιακό δίσκο και τισ αχτίνες του. Το κάτω ημικύκλιο του δίσκου είναι γαλάζιο, το άνω είναι χωρισμένο σε δύο μέρη, το ένα κόκκινο, το άλλο κίτρινο.
Η νεαρή κοπέλα πεταλούδα (κάτω δεξιά) > Για μερικούς, αυτή η χορεύτρια τελετουργιών δεν είναι καθόλου kachina. Palhik Mana, "η νεαρή κοπέλα πεταλούδα", αναπαραστάται με μια tableta σε μορφή σύννεφου της βροχής και μερικές φορές διακοσμήται με σχέδια που θυμίζουν πεταλούδες ή με σχέδια καλαμπόκιου, δύο σύμβολα της γονιμότητας και της ζωής.
Το kachina αετός (αριστερά, κούκλα του 1910) > Το kachina Kwahu αναγνωρίζεται από το κοστούμι του: δύο φτερά αετού, μια τιρκουάζ μάσκα με κίτρινο ράμφος και μια κόμμη φτερών. Οι Hopi αγαπούσαν πολύ και σεβόντουσαν τα φτερά που, σύμφωνα με τους ίδιους, είχαν το ρόλο αγγελιοφόρου μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και αυτού των πνευμάτων.
2.4. Θεότητες της κεντρικής Αμερικής
Ο ατομικός χαρακτήρας των διάφορων σεβαστών θεών των λαών της κεντρικής Αμερικής αντανακλούσε τις ανησυχίες των τελευταίων. Οι Maya ενδιαφερόντουσαν ιδιαίτερα για τη γονιμότητα της γης τους και για την καλλιέργεια του καλαμποκιού και δίναν βασική σημασία στο θεό της βροχής, Chac. Οι Ατζέκοι,που μοιραζόντουσαν τις ίδιες αυτές ανησυχίες, διαιώνισαν κάποιες εμφανίσεις αυτών των θεοτήτω στο δικό τους πάνθεο, αλλά η πολεμική τους φύση φαίνεται ξεκάθαρα στους πολεμικούς χαρακτηρισμούς ενός μεγάλου αριθμού των θεών τους, που αναπαρείσταντο με εκπληκτικά περίπλοκο και δυναμικό τρόπο.
Ο θεός K (πάνω αριστερά) > Στην αρχή συμβόλιζε τον κεραυνό, αλλά ο θεός K των Maya κατέληξε να συμβολίζει τη βασιλική δύναμη. Αναπαραστάται σε σχεδόν ανθρώπινη μορφή, με μακρύ ρύγχος και ένα πόδι σε μορφή φιδιού. Το βρίσκουμε συχνά σε μινιατούρα στα βασιλικά σκήπτρα.
Tlaloc (αριστερά, βάζο από κεραμικό) > Ο αζτέκος θεός της βροχής έχει μεγάλα, στρογγυλά μάτια και κυνόδοντες jaguar. Ο σύνδεσμος με το αιλορουειδές μπορεί να εξηγειθεί με το γεγονός ότι η βροντή του φέρνει καταιγίδα και κεραυνούς. Η βροντή και ο κεραυνός συμβολιζόντουσαν κάποτε με το τσεκούρι και το φίδι.
2.5. Το ημερολόγιο των Αζτέκων
Διάφορα ημερολόγια έχουν χρησιμοποιηθεί ανά τους καιρούς στην κεντρική Αμερική και το πιο σημαντικό και το πιο διαδεδωμένο απ' αυτά παραμένει ο κύκλος των 260 ημερών από το ημερολόγιο των Αζτέκων, που λεγόταν tonalpohualli Συνδύαζε δύο λίστες, η πρώτη μετρούσε είκοσι ονόματα ημερών και η δεύτερη είχε τους αριθμούς ένα μέχρι δεκατρία. Αυτό το ημερολόγιο ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για την πρακτική της μαντείας, γιατί καθένα από τα είκοσι ονόματα ημερών είχαν διαφορετικούς συμβολικούς συδυασμούς, θετικού ή αρνητικού οιωνού. Τα ανάγλυφα που αναπαριστούν διάφορα στοιχεία του tonalpohualli, φθάσαν μέχρι εμάς, σκαλισμένα στην πέτρα ή και ζωγραφισμένα.
Ο θάνατος > Το ανάγλυφο που αναπαριστά το θάνατο, έκτο στα ονόματα των ημερών των Αζτέκων (Miquiztli, αριστερά), παίρνει τη μορφή ανθρώπινου κρανίου, οικουμενικό σύμβολο του θανάτου, γιατί είναι ό,τι μένει απ το κεφάλι ενός ατόμου μίας και γίνει η αποσύνθεση. Το να γεννηθείς εκείνη τη μέρα σήμανε χαμηλό προσδόκιμο ζωής.
Το νερό > Η ένατη από τις είκοσι μέρες είχε ορισθεί ως "μέρα του νερού", όπως το δείχνουν οι ροές νερού που αναγνωρίζονται στ' ανάγλυφα. Το νερό ήταν κρίσιμης σημασίας για την καλλιέργεια και συνεπώς για την ευημερία όλων. Το Alt (δεξιά) ήταν, λοιπόν, μια μέρα καλού οιωνού.
Ο πυρόλιθος > Οι Αζτέκϊοι είχαν χορηγήσει μια θεϊκή κατάσταση στον πυρόλιθο, λόγω της σκηρότητας και της αιχμηρότητάς του, αλλά και για την ικανότητά του να παράγει σπινθήρες, και συνεπώς να γεννά τη φωτιά. Χάρη στη μεγάλην χρησιμότητά του, ο πυρόλιθος συμβόλιζε την δέκατη όγδοη μέρα, το Tecpalt(αριστερά).
Ο σκύλος > Itzcuintli (αριστερά), η δέκατη μέρα του ημερολόγιο των Αζτέκων, συμβολίζεται από ένα σκύλο. Θαυμασμένα για την αξιοπιστία τους, οι σκύλοι απολάμβαναν ένα βαθύ σεβασμό γιατί οδηγούσαν το αφεντικό τους μέχρι τον κάτω κόσμο.
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
Φυσικές φόρμες και σύμβολα επικρατούν στις διάφορες μορφές τέχνης της αμερικάνικης ηπείρου, κάτι αντανακλά το στενό σύνδεσμο που διατηρούσαν οι λαοί με το περιβάλλον τους. Έτσι, βρίσκουμε αναπαραστάσεις καλλιεργημένων φυτών και βροχής στους αγρότες, όπως οι Hopi και οι Maya, οι λαοί-κυνηγοί και πολεμιστές όπως οι Αζτέκοι και οι Ινδιάνοι των Πεδιάδων αναγνωρίζονται από τη μεριά τους από επιθετικά ζώα, υιοθετώντας τα σαν εμβήματα και δίνοντάς τους μια πνευματική παρουσία, παρόμοια με αυτή των veves βουντού. Μερικά φυσικά στοιχεία που αντιστοιχούν σε μια οικογενειακή ταυτότητα είναι δαψουλώς παρουσιασμένα σε συμβολικά συστήματα, χρήσιμα και διακοσμητικά.
2.2. Τα yei navajo
Οι θεότητες navajo ή yei αναπαραστούνται σε ζωγραφιές στην άμμο, φτιαγμένες ειδικά για στο κάδρο τελετουργιών θεράπευσης ή εξαρμονίκευσης, όπως είναι ο δρόμος για την ευλογία. Φτιαχνονται με πολύ συγκεκριμένα σχέδια ή αρχές γιατί αυτοί οι "στεγνοί" πίνακες είναι ιεροί, επειδή στην πραγματικότητα είναι όχημα μέσα στ' οποίο τα yei πάνε κι έρχονται, και είναι εφήμερα, αφού μετά την τελετουργία καταστρέφονται. Σήμερα βρίσκουμε ραμμένα σε χαλιά ή κουβέρτες προσεγγίσεις αυτών των συμβόλων που δεν έχουν ιερή σημασία. Επιτρέπουν στους βέβηλους που δεν είναι navajo να ανακαλύψουν τις λειτουργίες και το συμβολισμό των yei, αναπαρηστάμενα με μια ανθρώπινη εικόνα.
Η θεά ουράνιο τόξο (αριστερά) > Το yei ουράνιο τόξο περικλείει άλλα yei μέσα σ' ένα είδος κάδρο με τρεις πλευρές, το άνοιγμα (από το οποίο μπορεί να περάσει το πνεύμα) βρίσκεται στην κορυφή ή στην ανατολή. Αυτή η θεά-προστάτιδα συμβολίζει το δρόμο που χρησιμοποιεί το ... ανάμεσα στον ουρανό και τη γη, και αναπαραστάται μ' ένα μακρύ πολύχρωμο κορμί.
2.3. Τα kachinas hopi
Για τους Ινδιάνους Hopi, τον αγροτικό λαό από την νοτιοδυτική Αμερική, τα τετρακόσια kachina, πνεύματα της φύσης και της γονιμότητας που υποτίθεται φέρνουν τη βροχή, έρχονται να ζήσουν μαζί τους την περίοδο των ηλιοστασίων. Τότε, οι Hopi κάνουν χορευτικές τελετουργίες κατά τις οποίες η παρουσία των πνευμάτων είναι συμβολισμένη με μάσκες και κοστούμια των χορευτών. Τα σύμβολα και οι κατανομές που προσδιορίζουν κάθε kachina είναι ιδιαίτερα εμφανή στην κόμμη ή tableta, και βρίσκονται επίσης σε κούκλες από ρίζες λεύκων που δωρίζονταν, παραδοσιακά, στα παιδιά. Σήμερα, αυτές οι πρακτικές χρησιμοποιούνται καθαρά για διάφορες μορφές τέχνης.
Kachina ήλιος (αριστερά το σύμβολο, δεξιά μια κούκλα του 1940) > Θεωρούμενο ως πνεύμα του ήλιου, το kachina Tawa συμβολίζει τη ζεστασιά, το φως και την ευτυχία. Η κυκλική του κόμμη στολισμένη από φτερά παρουσιάζει τον ηλιακό δίσκο και τισ αχτίνες του. Το κάτω ημικύκλιο του δίσκου είναι γαλάζιο, το άνω είναι χωρισμένο σε δύο μέρη, το ένα κόκκινο, το άλλο κίτρινο.Η νεαρή κοπέλα πεταλούδα (κάτω δεξιά) > Για μερικούς, αυτή η χορεύτρια τελετουργιών δεν είναι καθόλου kachina. Palhik Mana, "η νεαρή κοπέλα πεταλούδα", αναπαραστάται με μια tableta σε μορφή σύννεφου της βροχής και μερικές φορές διακοσμήται με σχέδια που θυμίζουν πεταλούδες ή με σχέδια καλαμπόκιου, δύο σύμβολα της γονιμότητας και της ζωής.Το kachina αετός (αριστερά, κούκλα του 1910) > Το kachina Kwahu αναγνωρίζεται από το κοστούμι του: δύο φτερά αετού, μια τιρκουάζ μάσκα με κίτρινο ράμφος και μια κόμμη φτερών. Οι Hopi αγαπούσαν πολύ και σεβόντουσαν τα φτερά που, σύμφωνα με τους ίδιους, είχαν το ρόλο αγγελιοφόρου μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και αυτού των πνευμάτων.2.4. Θεότητες της κεντρικής Αμερικής
Ο ατομικός χαρακτήρας των διάφορων σεβαστών θεών των λαών της κεντρικής Αμερικής αντανακλούσε τις ανησυχίες των τελευταίων. Οι Maya ενδιαφερόντουσαν ιδιαίτερα για τη γονιμότητα της γης τους και για την καλλιέργεια του καλαμποκιού και δίναν βασική σημασία στο θεό της βροχής, Chac. Οι Ατζέκοι,που μοιραζόντουσαν τις ίδιες αυτές ανησυχίες, διαιώνισαν κάποιες εμφανίσεις αυτών των θεοτήτω στο δικό τους πάνθεο, αλλά η πολεμική τους φύση φαίνεται ξεκάθαρα στους πολεμικούς χαρακτηρισμούς ενός μεγάλου αριθμού των θεών τους, που αναπαρείσταντο με εκπληκτικά περίπλοκο και δυναμικό τρόπο.
Ο θεός K (πάνω αριστερά) > Στην αρχή συμβόλιζε τον κεραυνό, αλλά ο θεός K των Maya κατέληξε να συμβολίζει τη βασιλική δύναμη. Αναπαραστάται σε σχεδόν ανθρώπινη μορφή, με μακρύ ρύγχος και ένα πόδι σε μορφή φιδιού. Το βρίσκουμε συχνά σε μινιατούρα στα βασιλικά σκήπτρα.Tlaloc (αριστερά, βάζο από κεραμικό) > Ο αζτέκος θεός της βροχής έχει μεγάλα, στρογγυλά μάτια και κυνόδοντες jaguar. Ο σύνδεσμος με το αιλορουειδές μπορεί να εξηγειθεί με το γεγονός ότι η βροντή του φέρνει καταιγίδα και κεραυνούς. Η βροντή και ο κεραυνός συμβολιζόντουσαν κάποτε με το τσεκούρι και το φίδι.
2.5. Το ημερολόγιο των Αζτέκων
Διάφορα ημερολόγια έχουν χρησιμοποιηθεί ανά τους καιρούς στην κεντρική Αμερική και το πιο σημαντικό και το πιο διαδεδωμένο απ' αυτά παραμένει ο κύκλος των 260 ημερών από το ημερολόγιο των Αζτέκων, που λεγόταν tonalpohualli Συνδύαζε δύο λίστες, η πρώτη μετρούσε είκοσι ονόματα ημερών και η δεύτερη είχε τους αριθμούς ένα μέχρι δεκατρία. Αυτό το ημερολόγιο ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για την πρακτική της μαντείας, γιατί καθένα από τα είκοσι ονόματα ημερών είχαν διαφορετικούς συμβολικούς συδυασμούς, θετικού ή αρνητικού οιωνού. Τα ανάγλυφα που αναπαριστούν διάφορα στοιχεία του tonalpohualli, φθάσαν μέχρι εμάς, σκαλισμένα στην πέτρα ή και ζωγραφισμένα.
Ο θάνατος > Το ανάγλυφο που αναπαριστά το θάνατο, έκτο στα ονόματα των ημερών των Αζτέκων (Miquiztli, αριστερά), παίρνει τη μορφή ανθρώπινου κρανίου, οικουμενικό σύμβολο του θανάτου, γιατί είναι ό,τι μένει απ το κεφάλι ενός ατόμου μίας και γίνει η αποσύνθεση. Το να γεννηθείς εκείνη τη μέρα σήμανε χαμηλό προσδόκιμο ζωής.
Το νερό > Η ένατη από τις είκοσι μέρες είχε ορισθεί ως "μέρα του νερού", όπως το δείχνουν οι ροές νερού που αναγνωρίζονται στ' ανάγλυφα. Το νερό ήταν κρίσιμης σημασίας για την καλλιέργεια και συνεπώς για την ευημερία όλων. Το Alt (δεξιά) ήταν, λοιπόν, μια μέρα καλού οιωνού.Ο πυρόλιθος > Οι Αζτέκϊοι είχαν χορηγήσει μια θεϊκή κατάσταση στον πυρόλιθο, λόγω της σκηρότητας και της αιχμηρότητάς του, αλλά και για την ικανότητά του να παράγει σπινθήρες, και συνεπώς να γεννά τη φωτιά. Χάρη στη μεγάλην χρησιμότητά του, ο πυρόλιθος συμβόλιζε την δέκατη όγδοη μέρα, το Tecpalt(αριστερά).
Ο σκύλος > Itzcuintli (αριστερά), η δέκατη μέρα του ημερολόγιο των Αζτέκων, συμβολίζεται από ένα σκύλο. Θαυμασμένα για την αξιοπιστία τους, οι σκύλοι απολάμβαναν ένα βαθύ σεβασμό γιατί οδηγούσαν το αφεντικό τους μέχρι τον κάτω κόσμο.από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
3.1. Εισαγωγή
Απ' όλα τα ιερά, κοινωνικά και θρησκευτικά συστήματα του κόσμου, τα περισσότερα έχουν αναπτυχθεί στην Ασία, σε τέτοιο τρόπο που η τέχνη που τα εκφράζει είναι απ' τις πιο λαμπερές. Από τα πάνθεα και τα πιο ζωντανά υπερφυσικά όντα της Μεσοποταμίας, του Ινδουισμού, του Βουδδισμού, του Ταοϊσμού και του Σιντοϊσμού, μέχρι τις πιο μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες, ο Ιουδαϊσμός και το Ισλάμ, βαθιές πίστες ήρθαν να ενσαρκωθού σε έργα τέχνης, φορτωμένα με συμβολισμούς. Μερικά έργα είναι αφάνταστα περίπλοκα, άλλα πάλι είναι αφοπλιστικής απλότητας. Οι Ιαπωνέζοι έκαναν τα οικόσημά τους εξεληγμένα έργα, ενώ οι Κινέζοι έσπρωχαν στα όρια την τέχνη της μετάδωσης των εννοιών μέσω των πιο μινιμαλιστικών συμβόλων.
3.2. Θεότητες της Μεσοποταμίας
Οι αρχαίοι πολιτισμοί της Μέσης Ανατολής, στη νοτιοδυτική Ασία (Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι και Ασσύριοι), είχαν μια πολύ αναπτηγμένη θεωρία που αντιπροσώπευαν μέσα από ένα ζωντανό και επίσημο στυλ, όπως μας βεβαιώνουν τα ανάγλυφα, τ' αγάλματα,οι τοιχογραφίες και άλλα έργα τους που έχουν επιζήσει. Στην καρδιά αυτής της συλλογικής φαντασίας, κάποιες θεότητες συμβόλιζαν τις κοσμικές και φυσικές δυνάμεις, ενώ οι θεοί-προστάτες έπρεπε να παρέχουν, για παράδειγμα, την προμήθεια του Τίγρη και του Ευφράτη, αλλά και να εξασφαλίζουν την καλή ανθρώπινη γνώση της αγροτικής πρακτικής· ήταν κρίσιμης σημασίας να παραμένει η γη γόνιμη και παραγωγική.
Inanna και Ishtar (αριστερά, λεπτομέρεια από ένα kuduru, δηλ. μια στήλη του βασιλιά Melishipak II, περίπου 1186-1172 π.Χ.) > Αυτό το αστέρι χωρισμένο σε οχτώ μέρη συμβόλιζε την σουμέρια θεά Inanna και την ισοδύναμη βαβυλωνιακή και ασσύρια Ishtar, θεές του σωματικού έρωτα και του πολέμου. Αυτό το αστέρι, που οι γυναίκες φορούσαν συχνά στα μαλλιά τους, συμβόλιζε επίσης την Αφροδίτη, τον πιο λαμπερό πλανήτη.
Tiamat (δεξιά, η Tiamat πολεμάει τον Mardouk) > Σύμφωνα με τον βαβυλωνιακό μύθο Enuma Elish, αυτή η τρομερή θεά των αλμυρών
νερςών, έφτασε σε μια τρελή οργή ύστερα από τη δολοφονία του συζύγου της,του Apsu, τον θεό των γλυκών νερών. Πολέμησε τον νεαρό Mardouk, που βγήκε κερδισμένος. Σύμβολο του πρωτόγονου χάους, η Tiamat περιγράφεται ως υβριδικό και άγριο ον, που μοιάζει με φίδι ή δράκο.
3.3. Δημοφιλείς ινδουιστικές θεότητες
Πολλές ινδουιστικές θεότητες, ιδιαίτερα κάποιες θεές, εμπνέουν μεγάλη πίστη και γι' αυτό και αναπάρασσονται ευρέως στην τέχνη. Αυτά τα έργα δείχνουν, μερικές φορές, σκηνές παρμένες από δημοφιλέστατους μύθους, όπως η εικόνα της θεάς Durgâ (ή Devi, η θεά-μητέρα, της οποίας η Kâlî είναι η θυμωμένη αναπαράσταση), νικηφόρα του δαίμονα-βούβαλου Mahisha, γιατί είναι οπλισμένη απ' την κορφή ως τα νύχια. Άλλες θεότητες όπως η Lakshimi (δεξιά), θεά της τύχης ή ο Ganesh, που φέρνει την ευημερία, είναι επίσης καλεσμένες να περάσουν κατώφλι του σπιτιού ή της δουλειάς, μέσω μιας καλλιτεχνικής μορφής, λιγότερο ανεπτυγμένη (ένας λωτός, για παράδειγμα), αλλά όχι και λιγότερο όμορφη.
Durgâ (αριστερά, η Durgâ πολεμάει τον δαίμονα) > Πανέμορφη, αλλά βίαιη, η θεά Durgâ, μία από τις εκδηλώσεις της Devi, ήρθε στη γη για να πολεμίσει και να νικήσει τον δαίμονα-βούβαλο Mahisha. Απεικονίζεται να καβαλάει ένα λιοντάρι ή μια τίγρη, σύμβολο της άγριας ενέργειάς της και κραδαίνοντας τα όπλα (δηλαδή τις δυνάμεις της) που δανείστηκε από τους αρσενικούς θεούς πιου τη δημιούργησαν.
Kâlî (αριστερά, Kali του Raja Ravi Varma) > Μία από τις θυμωμένες εκδηλώσεις της Devi, η μαύρη Kâlî, είναι η θεά του θανάτου που ζει στα μέρη της ταφής. Αυτό το διψασμένο για αίμα πλάσμα αναπαραστάται κραδαίνοντας τα όπλϋ της, βγάζοντας έξω τη γλώσσα, απ' την οποία τρέχει αίμα, φορόντας ένα κολιέ φτιαγμένο από κρανία και μια ζώνη από κομμένα χέρια: όλα σύμβολα του θανάτου.
Lakshmi (πάνω δεξιά) > Γυναικεία αρχή του Visnou, η Lakshmi αναπαραστά την τέλεια σύζυγο, πολύ όμορφη, φιλάνθρωπη, τρυφερή και πιστή. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ένας τέλειος λωτός (σύμβολο της γυναικείας γονιμότητας). Επειδή η Lakshmi φέρνει τύχη, ζωγραφίζονται μέσα στα σπίτια λωτοί που ονομάζονται ra τη γιορτή του Φωτός (Diwali).
Ganesh (κάτω) > Γιος του Shiva, ο Ganesh είναι ευθύς αναγνωρίσημος απ' το κεφάλι ελέφαντα, σύμβολο σοφίας. Ο Ganesh έχει μόνο έναν χαυλιόδοντα, επειδή έσπασε τον άλλο γράφοντας το Mahabharata. Καβαλάει ένα ποντίκ ή έναν αρουραίο, κάτι που συμβολίζει την ικανότητά του να περνάει τα εμπόδια.
3.3. Τα βουδδιστικά σύμβολα
Ο Βούδδας ήταν, μερικές φορές, παρουσιασμένος ανεικονικά στην τέχνη, δηλαδή όχι με ανθρώπινη μορφή, αλλά μέσα από σύμβολα. Έτσι, στοιχεία όπως το Bouddhapada και οι διακαιείς κωλώνες αναπαριστούσαν τον Siddharta Gautama, πολύ πριν μας γίνει οικεία η εικόνα του. Μερικά απ' αυτά τα σύμβολα, όπως η σβάστικα (συνδεδεμένη με τους ιουνδουιστικούς θεούς Vishnou και Shiva) και το σκήπτρο vajra (που ήταν το χαρακτηριστικό της βεδικής θεάς Indra πριν γίναι το σύμβολο της σέκτας Vajrayana), αντιστοιχούσαν σε παλιόταιρες θρησκευτικές παραδόσεις της Ινδίας πριν πάρουν ιερή βουδδιστική έννοια.
Σβάστικα > Αρχαίο ινδικό σύμβολο του ήλιου και της καλοτυχίας, η σβάστικα είναι ένας σταυρός του οποίου τα κυρτά κλαδιά του επιτρέπουν να γυρνάει με τον άνεμο στην κατεύθυνση του ρολογιού (ή στην αντίθετη κατεύθυνση αν είναι sauastika). Στην βουδδιστική τέχνη, εικονίζει την καρδιά (και το πνεύμα) του Βούδδα.
3.4. Οι Επτά Θησαυροί του Βουδδισμού
Ένας ινδικός μύθος διηγεί τη ιστορία ενός ιδανικού βασιλιά του σύμπαντος, ο Chakravarti, "αυτός που κάνει μια ρόδα να γυρνάει σε κίνηση", αναγνωρισμένος στη συνέχεια ως ο Βούδδας που έβαλε τη ρόδα του Νόμου ή dharma-chakra σε κίνηση. Ο Chakravati είχε Επτά Θησαυρούς ή Επτά Κοσμήματα της Βασιλικής Εξουσίας (Saptaratn). Εμείς θα δούμε μόνο δύο (τον ελέφαντα και το άλογο), αλλά τα άλλα πέντε είναι: το κόσμημα πηγή φωτός ή το κόσμημα που πραγματοποιεί όλες τις ευχές, η βασίλισσα, η ρόδα, ο υπουργός (ή ταμίας) και ο στρατηγός. Αν οι Επτά Θησαυροί, σύμβολα του ιδεατού αρχηγού, αναπαρείσταντο, μερικές φορές, γύρω από τον Chakravati, χρησιμοποιούνται γενικότερα σαν διακοσμητικά στοιχεία στη βουδδιστική τέχνη.
Ελέφαντας > Συχνά αναπαραστατημένος κουβαλώντας το κόσμημα του φωτός στην πλάτη του, ο ελέφαντας είναι συνδεδεμένος στην Ασία με τη σοφία, την υπομονή, τη δύναημ και την κυριαρχία. Η μητέρα του Βούδδα, επειδή ονειρεύτηκε έναν άσπρο ελέφαντα πριν τον συλλάβει, αυτό το ζώο συμβολίζει επίσης και τον ίδιο το Βούδδα.
[Για περισσότερες συμβολικές πληροφορίες για τον ελέφαντα, μπορείτε να πατήσετε εδώ]
Άλογο > Ζώο των ανδρών με υψηλό κοινωνικό κύρος,το άλογο ήταν πολύ αγαπητό στην Ασία για την ταχύτητα και την αντοχή του. Ο σύνδεσμος του με τον Βούδδα προσέρχεται από έναν θρύλο κατά τον οποίο ο Βούδδας είχε φύγει από το παλάτι του στην πλάτη ενός αλόγου ονομαζόμενου Kanthaka, ιδιαίτερα σιωπηλό γιατί τα πόδια του δεν ακουμπούσαν το έδαφος.
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
Απ' όλα τα ιερά, κοινωνικά και θρησκευτικά συστήματα του κόσμου, τα περισσότερα έχουν αναπτυχθεί στην Ασία, σε τέτοιο τρόπο που η τέχνη που τα εκφράζει είναι απ' τις πιο λαμπερές. Από τα πάνθεα και τα πιο ζωντανά υπερφυσικά όντα της Μεσοποταμίας, του Ινδουισμού, του Βουδδισμού, του Ταοϊσμού και του Σιντοϊσμού, μέχρι τις πιο μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες, ο Ιουδαϊσμός και το Ισλάμ, βαθιές πίστες ήρθαν να ενσαρκωθού σε έργα τέχνης, φορτωμένα με συμβολισμούς. Μερικά έργα είναι αφάνταστα περίπλοκα, άλλα πάλι είναι αφοπλιστικής απλότητας. Οι Ιαπωνέζοι έκαναν τα οικόσημά τους εξεληγμένα έργα, ενώ οι Κινέζοι έσπρωχαν στα όρια την τέχνη της μετάδωσης των εννοιών μέσω των πιο μινιμαλιστικών συμβόλων.
3.2. Θεότητες της Μεσοποταμίας
Οι αρχαίοι πολιτισμοί της Μέσης Ανατολής, στη νοτιοδυτική Ασία (Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι και Ασσύριοι), είχαν μια πολύ αναπτηγμένη θεωρία που αντιπροσώπευαν μέσα από ένα ζωντανό και επίσημο στυλ, όπως μας βεβαιώνουν τα ανάγλυφα, τ' αγάλματα,οι τοιχογραφίες και άλλα έργα τους που έχουν επιζήσει. Στην καρδιά αυτής της συλλογικής φαντασίας, κάποιες θεότητες συμβόλιζαν τις κοσμικές και φυσικές δυνάμεις, ενώ οι θεοί-προστάτες έπρεπε να παρέχουν, για παράδειγμα, την προμήθεια του Τίγρη και του Ευφράτη, αλλά και να εξασφαλίζουν την καλή ανθρώπινη γνώση της αγροτικής πρακτικής· ήταν κρίσιμης σημασίας να παραμένει η γη γόνιμη και παραγωγική.
Inanna και Ishtar (αριστερά, λεπτομέρεια από ένα kuduru, δηλ. μια στήλη του βασιλιά Melishipak II, περίπου 1186-1172 π.Χ.) > Αυτό το αστέρι χωρισμένο σε οχτώ μέρη συμβόλιζε την σουμέρια θεά Inanna και την ισοδύναμη βαβυλωνιακή και ασσύρια Ishtar, θεές του σωματικού έρωτα και του πολέμου. Αυτό το αστέρι, που οι γυναίκες φορούσαν συχνά στα μαλλιά τους, συμβόλιζε επίσης την Αφροδίτη, τον πιο λαμπερό πλανήτη.
Tiamat (δεξιά, η Tiamat πολεμάει τον Mardouk) > Σύμφωνα με τον βαβυλωνιακό μύθο Enuma Elish, αυτή η τρομερή θεά των αλμυρών
νερςών, έφτασε σε μια τρελή οργή ύστερα από τη δολοφονία του συζύγου της,του Apsu, τον θεό των γλυκών νερών. Πολέμησε τον νεαρό Mardouk, που βγήκε κερδισμένος. Σύμβολο του πρωτόγονου χάους, η Tiamat περιγράφεται ως υβριδικό και άγριο ον, που μοιάζει με φίδι ή δράκο.3.3. Δημοφιλείς ινδουιστικές θεότητες
Πολλές ινδουιστικές θεότητες, ιδιαίτερα κάποιες θεές, εμπνέουν μεγάλη πίστη και γι' αυτό και αναπάρασσονται ευρέως στην τέχνη. Αυτά τα έργα δείχνουν, μερικές φορές, σκηνές παρμένες από δημοφιλέστατους μύθους, όπως η εικόνα της θεάς Durgâ (ή Devi, η θεά-μητέρα, της οποίας η Kâlî είναι η θυμωμένη αναπαράσταση), νικηφόρα του δαίμονα-βούβαλου Mahisha, γιατί είναι οπλισμένη απ' την κορφή ως τα νύχια. Άλλες θεότητες όπως η Lakshimi (δεξιά), θεά της τύχης ή ο Ganesh, που φέρνει την ευημερία, είναι επίσης καλεσμένες να περάσουν κατώφλι του σπιτιού ή της δουλειάς, μέσω μιας καλλιτεχνικής μορφής, λιγότερο ανεπτυγμένη (ένας λωτός, για παράδειγμα), αλλά όχι και λιγότερο όμορφη.Durgâ (αριστερά, η Durgâ πολεμάει τον δαίμονα) > Πανέμορφη, αλλά βίαιη, η θεά Durgâ, μία από τις εκδηλώσεις της Devi, ήρθε στη γη για να πολεμίσει και να νικήσει τον δαίμονα-βούβαλο Mahisha. Απεικονίζεται να καβαλάει ένα λιοντάρι ή μια τίγρη, σύμβολο της άγριας ενέργειάς της και κραδαίνοντας τα όπλα (δηλαδή τις δυνάμεις της) που δανείστηκε από τους αρσενικούς θεούς πιου τη δημιούργησαν.Kâlî (αριστερά, Kali του Raja Ravi Varma) > Μία από τις θυμωμένες εκδηλώσεις της Devi, η μαύρη Kâlî, είναι η θεά του θανάτου που ζει στα μέρη της ταφής. Αυτό το διψασμένο για αίμα πλάσμα αναπαραστάται κραδαίνοντας τα όπλϋ της, βγάζοντας έξω τη γλώσσα, απ' την οποία τρέχει αίμα, φορόντας ένα κολιέ φτιαγμένο από κρανία και μια ζώνη από κομμένα χέρια: όλα σύμβολα του θανάτου.
Lakshmi (πάνω δεξιά) > Γυναικεία αρχή του Visnou, η Lakshmi αναπαραστά την τέλεια σύζυγο, πολύ όμορφη, φιλάνθρωπη, τρυφερή και πιστή. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ένας τέλειος λωτός (σύμβολο της γυναικείας γονιμότητας). Επειδή η Lakshmi φέρνει τύχη, ζωγραφίζονται μέσα στα σπίτια λωτοί που ονομάζονται ra τη γιορτή του Φωτός (Diwali).
Ganesh (κάτω) > Γιος του Shiva, ο Ganesh είναι ευθύς αναγνωρίσημος απ' το κεφάλι ελέφαντα, σύμβολο σοφίας. Ο Ganesh έχει μόνο έναν χαυλιόδοντα, επειδή έσπασε τον άλλο γράφοντας το Mahabharata. Καβαλάει ένα ποντίκ ή έναν αρουραίο, κάτι που συμβολίζει την ικανότητά του να περνάει τα εμπόδια.3.3. Τα βουδδιστικά σύμβολα
Ο Βούδδας ήταν, μερικές φορές, παρουσιασμένος ανεικονικά στην τέχνη, δηλαδή όχι με ανθρώπινη μορφή, αλλά μέσα από σύμβολα. Έτσι, στοιχεία όπως το Bouddhapada και οι διακαιείς κωλώνες αναπαριστούσαν τον Siddharta Gautama, πολύ πριν μας γίνει οικεία η εικόνα του. Μερικά απ' αυτά τα σύμβολα, όπως η σβάστικα (συνδεδεμένη με τους ιουνδουιστικούς θεούς Vishnou και Shiva) και το σκήπτρο vajra (που ήταν το χαρακτηριστικό της βεδικής θεάς Indra πριν γίναι το σύμβολο της σέκτας Vajrayana), αντιστοιχούσαν σε παλιόταιρες θρησκευτικές παραδόσεις της Ινδίας πριν πάρουν ιερή βουδδιστική έννοια.
Σβάστικα > Αρχαίο ινδικό σύμβολο του ήλιου και της καλοτυχίας, η σβάστικα είναι ένας σταυρός του οποίου τα κυρτά κλαδιά του επιτρέπουν να γυρνάει με τον άνεμο στην κατεύθυνση του ρολογιού (ή στην αντίθετη κατεύθυνση αν είναι sauastika). Στην βουδδιστική τέχνη, εικονίζει την καρδιά (και το πνεύμα) του Βούδδα.
3.4. Οι Επτά Θησαυροί του Βουδδισμού
Ένας ινδικός μύθος διηγεί τη ιστορία ενός ιδανικού βασιλιά του σύμπαντος, ο Chakravarti, "αυτός που κάνει μια ρόδα να γυρνάει σε κίνηση", αναγνωρισμένος στη συνέχεια ως ο Βούδδας που έβαλε τη ρόδα του Νόμου ή dharma-chakra σε κίνηση. Ο Chakravati είχε Επτά Θησαυρούς ή Επτά Κοσμήματα της Βασιλικής Εξουσίας (Saptaratn). Εμείς θα δούμε μόνο δύο (τον ελέφαντα και το άλογο), αλλά τα άλλα πέντε είναι: το κόσμημα πηγή φωτός ή το κόσμημα που πραγματοποιεί όλες τις ευχές, η βασίλισσα, η ρόδα, ο υπουργός (ή ταμίας) και ο στρατηγός. Αν οι Επτά Θησαυροί, σύμβολα του ιδεατού αρχηγού, αναπαρείσταντο, μερικές φορές, γύρω από τον Chakravati, χρησιμοποιούνται γενικότερα σαν διακοσμητικά στοιχεία στη βουδδιστική τέχνη.
Ελέφαντας > Συχνά αναπαραστατημένος κουβαλώντας το κόσμημα του φωτός στην πλάτη του, ο ελέφαντας είναι συνδεδεμένος στην Ασία με τη σοφία, την υπομονή, τη δύναημ και την κυριαρχία. Η μητέρα του Βούδδα, επειδή ονειρεύτηκε έναν άσπρο ελέφαντα πριν τον συλλάβει, αυτό το ζώο συμβολίζει επίσης και τον ίδιο το Βούδδα.
[Για περισσότερες συμβολικές πληροφορίες για τον ελέφαντα, μπορείτε να πατήσετε εδώ]
Άλογο > Ζώο των ανδρών με υψηλό κοινωνικό κύρος,το άλογο ήταν πολύ αγαπητό στην Ασία για την ταχύτητα και την αντοχή του. Ο σύνδεσμος του με τον Βούδδα προσέρχεται από έναν θρύλο κατά τον οποίο ο Βούδδας είχε φύγει από το παλάτι του στην πλάτη ενός αλόγου ονομαζόμενου Kanthaka, ιδιαίτερα σιωπηλό γιατί τα πόδια του δεν ακουμπούσαν το έδαφος.
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
Σύμβολα των πέντε ηπείρων / 3. Ασία (Δεύτερο μέρος)
Βρίσκουμε στην ιερή ασιατική τέχνη έναν σχετικό αριθμό "μικτών" ή συγκριτκών συμβόλων. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στην ασιατική βουδδιστική παράδοση, αφού ο βουδδισμός είχε υιοθετήσει ένα μεγάλο μέρος των κατανομών και της εικονογραφίας, συνδεδεμένα με τις ινδουιστικές θεότητες για να εκφράσουν παρόμοιες έννοιες (αν και με τον καιρό απόκτησαν βουδδιστική έννοια). Ανάμεσα στα πιο προφανή, ας παραθέσουμε τα πολλαπλά χέρια που έχουν μερικές φορές οι θεότητες, το "τρίτο μάτι" στη μέση του μετώπου, τη σανσκριτική καλλιγραφία της συλλαβής "Om" και, φυσικά, τον λωτό.
Το τρίτο μάτι (αριστερά, ο θεός Shiva με το τρίτο μάτι περιστρεμμένο) > Κάποιες βουδδιστικές θεότητες απεικονίζονται με πολλά μάτια στα χέρια, αλλά το τρίτο μάτι βρίσκεται πάντα πάνω ή ανάμεσα στα φρύδια. Σύμβολο της πνευματικής όρασης, το τρίτο μάτι είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένο με τον Shiva στην ινδουιστική τέχνη.
Ο ήχος Om (εικόνα δεξιά) > Το σύμβολο αυτό είναι η σανσκριτική καλλιγραφία του ήχου Om (ή Aum), το οποίο χαρακτηρίζεται από θεϊκή απήχηση στις ιερές παραδόσεις της Ινδίας. Στους Ινδουιστές, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύει τον συνδυασμό των κοσμικών δυνάμεων του Brahma (=δημιουργός), του Visnou (=προστάτης) και του Shiva (= καταστροφέας).3.6. Τα δημοφιλή ταοϊστικά σύμβολα
Ένας μεγάλος αριθμός των σκηνών και συμβόλων που έχουν παρατηρηθεί στην κινέζικη ζωγραφική και στα κεραμικά προέρχεται από τον ταοϊσμό. Επρόκειτο αρχικά για μια φιλοσοφία ανεπτυγμένη από τον Laozi (ή Lao-tseu), ο ταοϊσμός ενσωμάτωσε με τους αιώνες κάποια θρησκευτικά στοιχεία, εκ των οποίων ένα πάνθεο που παρειλαμβάνει τους Οχτώ Αθάνατους. Σ' ένα ασιατικό πλαίσιο, μετράμε μεταξύ των πιο δημοφιλών θεμάτων τον ίδιο τον Laozi, τη μυθική Hsi Wang Mu, τη μητέρα της Δύσης, αλλά και σύμβολα της αιώνιας ζωής, όπως το ροδάκινο και τομανιτάρι της αθανασίας.
Laozi > Πάντα απεικονισμένος ως γέρος (λέγεται ότι είχε γεννηθεί με άσπρα μαλλιά γύρω στο 604 π.Χ.), ο Laozi έχει μεταξύ των κατανομών του ένα σκήπτρο ju-i σε S, σύμβολο της επιτυχίας, και ένα χειρόγραφο, το Tao-tö-king, το Βιβλίο του Δρόμου και της Αρετής. Η πιο συχνή κατανομή του, παρ' όλ' αυτά, παραμένει ο βούβαλος του νερού που χρησιμοποιεί για καβάλημα.
Το ροδάκινο > Το ροδάκινο ή t'ao (που σημαίνει επίσης "γάμος") είναι ένα από τα πιο ισχυρά σύμβολα της αθανασίας και της ανάστασης στην κινέζικη παράδοση. Μεγαλώνει στους κήπους του παλατιού της βασίλισσας μητέρας της Δύσης και, παρόλο που το δέντρο καρποφορεί μόνο κάθε τρεις χιλιάδες χρόνια, το φρούτο του υποτείθεται ότι περιέχει την ουσία της αθάνατης ζωής.
Το μανιτάτι της αθανασίας > Ακόμα κι αν είναι ζωγραφισμένο στην κινέζικη τέχνη σαν σύννεφο, το μυθκό μανιτάρι της αθανασίας (lingzhi) θυμίζει το Polyporus lucidusή Ganoderma lucidum, το γανόδερμα. Υποτείθεται ότι δίνει αθάνατη ζωή σε όσους το φάνε, αυτό το ιερό μανιτάρι συνδέεται γενικά με όλους του αθάνατους ταοϊστές.
3.7. Η ιερή ισλαμική τέχνη
Η ιδρυτική αρχή του Ισλάμ, κατά την οποία δεν υπάρχει άλλος θεός απ' τον Αλλάχ, απαγορεύει την απεικόνιση άλλων ζωντανών όντων, ανθρώπων ή ζώων, από φόβο μην παραχθεί κάποια μορφή ειδωλολατρίας. Περαιτέρω, κάθε απόπειρα απεικόνισης του Αλλάχ με ρεαλιστικό τρόπο, θα θεωρούταν βλασφημία. Δίχως πρόσβαση στην αναπαράσταση, οι μουσουλμάνοι καλλιτέχνες συνέλαβαν ιδιαίτερα, με τους αιώνες, στην ανάπτυξη των ανεικονικών τεχνών, δηλαδή την καλλιγραφία και την αφηρημένη διακόσμηση. Χρησιμοποιούν κυρίως γεωμετρικά σχήματα, εμπνευσμένα από την φλωρίδα, που γίναν πανέμορφα διανύσματα της πνευματικής ενατένισης.αριστερά: καλλιγραφία του Alirezâ Bareskâr.
Λεπτομέρεια του εσωτερικού του μεγάλου τζαμιού του Isfahān (Masjid-e-Jāmeh Isfahān), στο Ιράν (χτίστηκε γύρω στο 771).
3.8. Τα ιαπωνέζικα mon
Τα mon, εραλδικά ιαπωνέζικα οικόσημα, βρίσκουν την καταγωγή τους στα στρατιωτικά λάβαρα, αποκαλύπτοντας την ταυτότητα των αρχόντων του πολέμου και των στρατιωντών τους εν ώρα μάχης. Με τους αιώνες, τα σύμβολα των οικοσημάτων αυτών, συχνά λουλούδια, μεταφέρθηκαν στα mon που φορούσαν οι samouraïs. Τα mon υιοθετήθηκαν αργότερα, σε καιρούς ειρήνης, από ευγενείς οικογένειες και τους υπαλλήλους τους· τα ράβανε στα ρούχα τους.Το kiku-mon (δεξιά, το kiku-mon είναι εμφανές σ' αυτό το γραμματόσημο του 1868) > Το kiku-mon είναι ταυτόχρονα το kae-mon του αυτοκράτορα και το έμβλημα τηςν χώρας. Απεικονίζει ένα χρυσάνθεμο, το οποίο έχει δεκαέξι πέταλα, ενώ δεκαέξι άλλα φαίνονται στο πίσω πλάνο. Το χρυσάνθεμο συμβολίζει την μακροβιότητα και την ευτυχία.
Η παιωνία > Στα mon, το λουλούδι της παιωνίας (botan-kwa) είναι μερικές φορές περιτριγυρισμένο από πολυτελή φύλλα. Είναι συνδεδεμένο μ' ένα δυνατό συμβολισμό στη Ιαπωνία, την άνοιξη, το γάμο, τη γονιμότητα και την ευημερία.
Το λουλούδι της δαμασκηνιάς (εικόνα αριστερά) > Ανθίζει όταν τα ακόμα γυμνά κλαδιά του δέντρου μοιάζουν νεκρά· η δαμασκηνιά συμβολίζει την νίκη πάνω σε δύσκολες καταστάσεις. Mon που προτιμούσαν οι samouraïs, αυτό το λουλούδι μπορεί και να συνδεθεί με την άνοιξη και την καλοτυχία. Επίσης, το λουλούδι της δαμασκηνιάς κάνει αναφορά στον Tenjin, άγιος αρχηγός των καλλιτεχνών σίντο.3.9. Το κινέζικο ωροσκόπιο
Σύμφωνα με το δυτικό μοντέλο, χωρίζουμε το κινέζικο ωροσκόπιο σε δώδεκα κύκλους. Κάθε ζώδιο/ζώο έχει σημαντική επηροή στο άτομο που γεννήθηκε την περίοδο που του αντιστοιχεί. Τα δύο αστρολογικά συστήματα, όμως, είναι πολύ διαφορετικά. Κάθε ζώδιο δεν αντιστοιχεί σ' έναν ηλαικό μήνα, αλλά σε δύο ώρες του ημεριακού κύκλου, σ' ένα σεληνιακό μήνα και σε μια ολόκληρη χρονιά.
Οι Κινέζοι χρησιμοποιούν παραδοσιακά το όνομα του ζώου που είναι συνδεδεμένο με το ζώδιό τους για να χαρακτηρίσουν τη χρονιά της γέννησής τους (θα πουν, για παράδειγμα, "γεννήθηκα τη χρονιά του δράκου"). Η καινούρια κινέζικη χρονιά ξεκινάει τη μέρα της δεύτερης πανσέληνου που ακολουθά την αλλαγή ώρα του χειμώνα. Η σειρά των δώδεκα κύκλων που ξεκινάει με τον ποντικό και τελειώνει με το γουρούνι, καθιστά έναν κύκλο δώδεκα χρόνων που επαναλαμβάνεται αέναα.
Αν ο κύκλος των δώδεκα ζωδίων είναι αρχαίος, τα δώδεκα ζώα που το συμβολίζουν θεωρείται ότι είναι βουδδικής καταγωγής. Λέγεται μάλιστα πως ο Βούδδας ονόμασε τα ζώδια σε σχέση με τα δώδεκα είδη ζώων, έχι ήμερα και έξι άγρια, τα οποία απάντησαν στο κάλεσμά του. Αυτά τα ζώα απεικονίζονται συλλογικά κάτω από ένα δέντρο. Τα βλέπουμε επίσης στο πίσω μέρος παραδοσιακών καθρεφτών που, βαλμένα κυκλικά και περιτριγυρισμένα από είκοσι οχτώ άλλα όντα, συνδεδεμένα με τους αστερισμούς, σχεδιάζουν έναν συμβολικό χάρτη του σύμπαντος.
(Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά κινέζικο ωροσκόπιο ή αν επιθυμείτε να βρείτε ποιο ζώο του ωροσκοπίου σας αντιστοιχεί, πατήστε εδώ).
Ποντικός > Πρώτο ζώο του κύκλου, ο ποντικός είναι ένα άγριο ζώο που αντιστοιχεί στο βορρά και στις ώρες 23.00 με 01.00 το πρωί. Στην κινέζικη τέχνη, συμβολίζει το πρόθημο να δουλέψει χαρακτήρα, τη συσσώρευση, την ευημερία και τη φιλαργυρία.
Το βόδι > Αυτό το εξημερωμένο ζώο είναι το δεύτερο του κύκλου. Αντιστοιχεί στην κατεύθυνση β-β-δ και στις ώρες 01.00 με 03.00 το πρωί. Συχνά, απεικονίζεται να κουβαλάει στην πλάτη του ιστορικά ή σημαντικά μυθολογικά πρόσωπα. Το βόδι συμβολίζει τη δύναμη και την αντοχή, όπως και την καλλιέργεια και την άνοιξη.
Ο τίγρης > Το τρίτο ζώο είναι συνδεδεμένο με την κατεύθυνση α-β-α και τις ώρες 03.00 με 05.00 το πρωί. Ο τίγρης χαρακτηρίζεται από επιθετικότητα, θάρρος και απροβλεψιμότητα. Στα έργα τέχνης, συμβολίζει επίσης το γιανγκ και το πνεύμα του πολεμιστή. Ο άσπρος τίγρης είναι ένας από του φύλακες των Τεσσάρων Ανατολών στην κινέζικη αστρολογία.
Το κουνέλι > Μερικές φορές και λαγός, το άγριο κουνέλι είναι το τέταρτο ζώο του κύκλου. Αντιστοιχεί στην ανατολή και στις ώρες 05.00 με 07.00. Είναι σύμβολο της μακροζωίας, της ευαισθησίας του γιν και απεικονίζεται συνήθως να προετοιμάζει το μυθικό ελιξήριο της αθανασίας στη Σελήνη.Ο δράκος > Ο δράκος είναι στην κινέζικη τέχνη ένας από τους φύλακες των Τεσσάρων Ανατολών, όπως ο τίγρης. Σύμβολο της υπερφυσικής δύναμης, της εμπιστοσύνης και της φιλοδοξίας, αυτό το άγριο ζώο είναι πέμπτο στον κύκλο των δώδεκα. Αντιστοιχεί στην κατεύθυνση α-ν-α και στις ώρες 07.00 με 09.00.
Το άλογο > Το άλογο είναι το δεύτερο ήμερο ζώο. Αντιστοιχεί στον νότο και στις ώρες 11.00 με 13.00 το μεσημέρι και ανακαλεί αρετές όπως θέληση, γνώση και ενθουσιασμός. Η χρονιά του είναι συχνά σημαδεμένη από σημαντικά γεγονότα.
Η κατσίκα > Η εξημερωμένη κατσίκα (ή και το πρόβατο) είναι το όγδοο ζώο του ωροσκόπιου. Είναι συνδεδεμένη με την κατεύθυνση ν-ν-δ και τις ώρες 13.00 με 15.00, συμβολίζει την απαλότητα και την ψυχαγωγία.
Ο πίθηκος > Ένατο ζώο του κύκλου και τελευταίο άγριο, ο πίθηκος αντιστοιχεί στην κατεύθυνση δ-ν-δ και στις ώρες 15.00 με 17.00 τ' απόγευμα. Στην Κίνα, ο πίθηκος είναι ειδωμένος με αμφίθυμο τρόπο: θεωρείται έξυπνος και επιδέξιος και παράλληλα περίεργος και απρόβλεπτος.
Ο κόκορας > Δέκατος του κύκλου, ο κόκορας συνδέται με τη δύση και τις ώρες 17.00 με 19.00. Πουλί του ήλιου λόγω των πολύχρωμων φτερών του και της συνήθειας του να τραγουδάει την αυγή, χαρακτηρίζεται από τις αρετές του γιανγκ.
Ο σκύλος > Ο σκύλος είναι γενικότερα πολύ λατρευτός στην Κίνα όπου συμβολίζει την πίστη και την ειλικρίνεια. Του αντιστοιχεί η κατεύθυνση δ-β-δ και οι ώρες 19.00 με 21.00 το βράδυ.
Το γουρούνι > Το τελευταίο (ήμερο) ζώο του ωροσκοπίου είναι το γουρούνι (μερικές φορές και το αγριογούρουνο) και συνδέεται με την κατεύθυνση β-β-δ και τις ώρες 21.00 με 23.00. Ανάμεσα στις αρετές που του δίνονται, η φιληδονία, η γονιμότητα και η ειλικρίνεια.
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
Δημοσιεύτηκε 5th June 2013 από τον χρ
http://searchofpoetry.blogspot.ca/2013/10/4.html?view=flipcard
4.1. Εισαγωγή
Η πλούσια καλλιτεχνική κληρονομιά της Ευρώπης καλύπτει αρίθμητες πτυχές της καθημερινής και θρησκευτικής ζωής. Η αρχαία πολιτιστική κληρονομιά, επανεξατεσμένη κατά τον Διαφωτισμό, έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής τέχνης. Της έδωσε τις απαραίτητες συμβολικές βάσεις για την αναπαράσταση ιερών εννοιών και της μετέφερε ένα οπτικό λεξιλόγιο που συνέφερε ευρύτατα στηνα ανάπτυξη των εραλδικών θεμάτων και συστημάτων, συμβολικά και αλληγορικά, που συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να τροφοδοτούν την κοσμοθεωρία μας. Άλλοστε, αν τα θέματα και σύμβολα του Χριστιανισμού κυριαρχούν στην ευρωπαϊκή τέχνη, η ειδωλολατρική επιρροή είναι βαθιά ριζωμένη και έδωσε ζωή σε πολύ πλούσια στυλ από συμβολική άποψη.
3.2. Ελληνορωμαϊκές θεότητες
Αν κείμενα όπως Η θεογονία του Ησίοδου μας βοήθησαν να καταλάβουμε τον τρόπο που οι Ολύμπιοι θεοί γεννήθηκαν, οι αναπαραστάσεις τους σε μορφή αγαλμάτων, μωσαϊκών ή διακοσμήσεων σε αμφορείς ήταν αυτές που έδωσαν ζωή σ' αυτές τις θεότητες.
Δίας / Jupiter > Ο πιο μεγάλος των Ολύμπιων θεών αναπαριστάται μερικές φορές σαν ώριμος άντρας επιβλητικού αναστήματος, φορώντας ένα στέφανο. Για να αποπλανήσει τις γυναίκες αλλάζει μορφές. Τα κύρια χαρακτηστικά που του δίνονται είναι ο αετός και ο κεραυνός, σύμβολο του ελέγχου που έχει στον ουρανό.
Ήρα / Junon > Σύζυγος του Δία και θεά του γάμου. Γνωστή για τη ζήλια της, το χαρακτηριστικό της είναι το παγώνι, στου οποίου τα φτερά έχει σπείρει τα μάτια του Άργου, γίγαντα με τα εκατό μάτια.
Ποσειδών / Neptune > Αυτός ο θεός βασιλεύει στον θαλάσσιο κόσμο και παίρνει τη μορφή ενός ηλικιωμένου άντρα με μεγάλο μούσι. Συνήθως συνοδεύεται από σειρήνες και ιππόκαμπους που τραβάνε την άμαξά του και συμβολίζοται από την τρίαινα που χρησιμοποιεί σαν σκήπτρο.
Δήμητρα / Cérès > Η Δήμητρα είναι η θεά της καλλιέργειας. Αυτό το μητρικό πρόσωπο της εύφορης γης αναγνωρίζεται από το στέμα σταχυών καλαμποκιού ή σιταριού που φοράει μερικές φορές ή κι από το δρεπάνι.
Ένα από τα πιο δημοφιλή θέματα της ελληνορωμαϊκής μυθολογίας στην τέχνη είναι ο παθιασμένος έρωτας του Άρη και της Αφροδίτης. Σύμβολο των δύο αντιθέτων που ελκύονται, δηλαδή το αρσενικό και το θηλυκό ή η επιθετικότητα και ο πασιφισμός, η σαρκική σχέση των δύο θεών ζωγραφίστηκε αλληγορικά, επιτρέποντας στους καλλιτέχνες να παρουσιάσουν δύο σώματα σχεδόν γυμνά που αναπαριστούν τη φυσική τελειότητα.
Αφροδίτη / Vénus > Στα έργα τέχνης, η ομορφιά, ο αισθησιασμός και η σεξουαλικότητα της Αφροδίτης υπογραμμίζονται από τη γύμνια της. Μερικές φορές συμβολίζεται μ' έναν καθρέφτη στο χερί, ενώ ο σύνδεσμος με τον έρωτα και τη γονιμότητα αναπαριστάται από τον Έρωτα, κόκκινα τριαντάφυλλα ή άσπρες περιστέρες.
Άρης / Mars > Θεός του πολέμου, ο Άρης παρουσιάζεται συχνά φορώντας ένα κράνος, πανοπλία (που βγάζει όταν βρίσκεται με την Αφροδίτη) και όπλο. Έχει επίσης για χαρακτηριστικά του τον λύκο και τον δρυοκολάπτη.
Ερμής / Mercure > Αγγελιοφόρος των θεών, η ταχύτητα του θεού αυτού είναι συμβολισμένη από τα φτερά στο καπέλο του και στα σανδάλια του. Το πιο γνωστό χαρακτηριστικό του είναι το κηρύκιο (εικόνα δεξιά), σκήπτρο με δύο φτερά, γύρω από το οποίο τυλίγονται δύο φίδια που συμβολίζουν την επούλωση και την ειρήνη.
Ήφαιστος / Vulcano > Σπάνια αναπαριστάται στα έργα τέχνης, είναι κοντός και κουτσός και μερικές φορές έχει μπαστούνι, εκτός όταν ο θεός της φωτιάς και του μετάλλου ζωγραφίζεται στο σιδηρουργείο του με τα χαρακτηριστικά που του είναι συνήθη, το αμόνι, το σφυρί και οι τσιμπίδες, δηλαδή όλα τα εργαλεία του σιδηρουργού.
Η επανακάλυψη της κλασσιής λογοτεχνίας και η ανάπτυξη του Ουμανισμούσυνέβαλαν στο να φανούν τα σύνορα με τον Μεσαίωνα, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στην ιταλική τέχνη από τις αρχές του 15ου αι. μέχρι τον 16ο αι. Οι καλλιτέχνες του Διαφωτισμού εμπνεύστηκαν από τις περιπέτειες και τη συζητήσιμη ηθική των ελληνορωμαϊκών θεών, με την τάση να τους παρουσιάζουν μ' ένα πρόσωπο κι ένα σώμα σύμφωνα με τα ιδανικά της εποχής, όπως επίσης και για τα τοπία. Σ' αυτό το πλαίσιο, τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά των θεώ αποτελούν χρήσιμη βοήθεια για την αναγνώρισή τους.
Απόλλων / Apollon > Ο Απόλλωνας ήταν ο θεός του ήλιου του οποίου η εκθαμπωτική ακτινοβολία φαίνεται πάντα στα έργα τέχνης με τη μορφή χρυσαφιών μαλλιών που συμβολίζουν τις ακτίνες του ήλιου. Η λύρα συμβολίζει τον έρωτα του Απόλλωνα για τη μουσική, ενώ το στέμα δάφνης συμβολίζει το πάθος του για τη Δάφνη.
Άρτεμις / Diane > Δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, η Άρτεμις ήταν η θεά της σελήνης, συμβολισμένη από ένα ασημένιο μισοφέγγαρο που κοσμεί τα μαλλιά της. Κυνηγός και παρθένα, αυτή η θεά φορά έναν κοντό χιτώνα και κρατά ένα τόξο. Μερικές φορές είναι συνοδεμένη από κυνηγόσκυλα.
Αθηνά / Minerva > Σοφή και πολεμική, η Αθηνά είναι αρχηγός των ηρώων. Φοράει ένα κράνος, ένα παλτό από δέρμα κατσίκας (αιγίδα) και μια ασπίδα με το κεφάλι της Μέδουσας. Επειδή, χάρισε την ελιά στην Αθήνα, αυτό το δέντρο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της θεάς, όπως και η κουκουβάγια, σύμβολο της σοφίας.
Εστία / Vesta > Αν και δεν ανήκει στους δώδεκα Ολύμπιους θεούς, η Εστία δεν ήταν παρά η φλόγα που έκαιγε στο σπίτι του Ολύμπου. Η φλόγα αυτή συμβολίζει τη συνέχεια της ζωής, την πίστη και τις αρμονικές σχέσεις.
3.3. Ιερά σκανδιναβικά σύμβολα
Το Υγκντράσιλ είναι ένα κεντρικό στοιχείο της σκανδιναβικής μυθολογίας. Αυτό το κοσμικό δέντρο που συνδέει αρκετά βασίλεια, όπως το Άσγκαρντ (βασίλειο των θεών Εσίρ), το Μίντγκαρντ (βασίλειο των ανθρώπων) και το Νιφλχέιμ (κάτω κόσμος και βασίλειο των πάγων). Υπό τη διεύθυνση του Οντίν, οι Εσίρ συμμάχησαν με τους Βανίρ, πνεύματα της γονιμότητας, ενώ ήταν αντίπαλοι με πολλές εχθρικές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Λόκι, γιος του γίγαντα. Μια προφητεία ανέγγελνε ότι όλα θα πέθαναν σε μια μάχη του Ράγκναροκ. Ξαναβρίσκουμε αυτήν τη δυαδικότητα μεταξύ φύσης και πολέμου στις ζωικές και φυσικές μορφές, στις σκηνές μάχης που κοσμούν πέτρινα γλυπτά και έργα από μέταλλο της σκανδιναβικής τέχνης.
Υγκντράσιλ > Κατά την σκανδιναβική μυθολογία, πρόκειται για ένα δέντρο που χρησιμοποιούταν ως στήριγμα για διάφορα βασίλεια του κόσμου. Το Υγκντράσιλ τροφοδοτούσε τα ελάφια των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα, ενώ ένας αετός ζούσε στην κορυφή του κι έναν δράκος στις ρίζες του. Είναι σύμβολο της προστασίας και της αιώνιας ζωής.
Σλέιπνιρ > άλογο με οχτώ πόδια που καβαλάει ο Οντίν και γεννημένο από τον Λόκι και το άλογο Σβαντιλφάρι. Στην σκανδιναβική μυθολογία, τα άλογα συμβόλιζαν τον πλούτο και την γονιμότητα. Ο Σλέιπνιρ ήταν επίσης ικανός να συνδέσει τον κάτω κόσμο με τον παράδεισο.
Γκέρι και Φρέκι > Ο Οντίν ήταν συνοδευμένος από δύο κοράκια κι αυτούς τους δύο λύκους. Γνωστοί για την μεγάλη όρεξή τους, συμβολίζουν τις άγριες δυνάμεις που βρίσκονται στην υποταγή του Οντίν.
3.4. Η Αγία χριστιανική Τριάδα
Κληρονομιά της αποστροφής της Παλαιάς Διαθήκης και του ιουδαϊσμού, οι αναπαραστάσεις του θείου, της Αγίας Τριάδας (Πατέρας, Ιός, Άγιο Πνεύμα), ήταν αρχικά εκφρασμένες με συμβολικό τρόπο, συχνά υπό τη μορφή ενός τριγώνου. Έτσι, το τρίγωνο καδράροντας ένα μάτι ή ένα χέρι που έβγαινε από ένα σύννεφο, πιθανά σύμβολα του Θεού Πατέρα· τα ελληνικά γράμματα που συνέθεταν το όνομά Του συμβόλισαν τον Ιησού· μια λευκή περιστέρα ή μια φλόγα συμβόλιζαν το Άγιο Πνεύμα.
Το άλφα και το ωμέγα > Στην Καινή Διαθήκη, ο Θεός λέει: «είμαι το άλφα και το ωμέγα, η αρχή και το τέλος» (Αποκάλυψη του Ιωάννη, Ι, δ), κάτι που εξηγεί τι το πρώτο και τελευταίο γράμμα της αλφαβήτου συμβολίζουν.
Άγιο Πνεύμα > Το Άγιο Πνεύμα συμβολίζεται συνήθως με μια λευκή περιστέρα, ιδιαίτερα στους πίνακες που παρουσιάζουν τον Ευαγγελισμό ή τη βάφτιση του Χριστού, σύμφωνα με το ευαγγέλιο του Μάρκου που λέει: «το Πνεύμα κατέβηκε σ' Αυτόν σαν λευκή περιστέρα».
3.5. Τα ιερά σύμβολα του Χριστιανισμού
Aνάμεσα στα πιο συνήθη χριστιανικά σύμβολα βρίσκονται και μερικά από τα πιο αρχαία. Το απλό περίγραμμα ενός ψαριού, για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι υπάρχει από τον πρώτο αι. Μ.Χ., περίοδος που Χριστιανοί εκδιώκονταν και σκάλιζαν αυτό το μυστικό σύμβολο στις ρωμαϊκές κατακόμβες. Το σήμα χι-ρο, που προέρχεται από τουλάχιστον το 392, αντικαστήθηκε από τον σταυρό περίπου έναν αιώνα αργότερα. Αν ο σταυρός παραμένει ΤΟ σύμβολο του Χριστιανισμού, άλλα όπως ο αμνός του Θεού και η Ιερή Καρδιά κάνουν επίσης αναφορά στον Χριστό που θυσιάστηκε για τον άνθρωπο.
Το χι-ρο > Αυτό το μονόγραμμα είναι ένα από τα ονόματα του Χριστού. Αποτελείται από δύο ελληνικά γράμματα, το χι και ρο, δηλαδή τα δύο πρώτα γράμματα της λέξης "Χριστός". Αυτό το σύμβολο κοσμούσε επίσης τις ασπίδες της ρωμαϊκής λεγεώνας του Κωνσταντίνου.
Το ψάρι > Ίσως το ψάρι να συμβολίζει τον Χριστό και τον χριστιανισμό, σε σχέση με το Μεγάλο Δείπνο και την Ευχαριστία. Μια άλλη εξήγηση θα μπορούσε να είναι η αρχαία ελληνική λέξη για το ψάρι,"ιχθύς" που είναι ακρώνυμο του "Ιησούς Χριστός, Θεού υιός, Σωτήρας".
Ο αμνός του Θεού > Ο Χριστός θυσιάστηκε για τον άνθρωπο, κάτι που έκανε το αρνί να ταυτιστεί μαζί του, γιατί παραδοσιακά θυσιαζόταν την πρώτη μέρα του εβραϊκού Πάσχα. Ο αμνός του Θεού (agnus Dei) έγινε το σύμβολο του Χριστού. Συχνά έχει μια σημαία μαζί του που συμβολίζει την νίκη και την Ανάσταση.
3.6. Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα
Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα είναι παραβάσεις που καταδικάζουν αυτούς που τις έκαναν σε αιώνια τιμωρία, να υπομένουν τα βασανιστήρια του Διαβόλου στην κόλαση. Τη λίστα αυτών των αμαρτημάτων εισήγαγε ο Πάπας Γρηγόριος Α' τον έκτο αιώνα. Το Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση, αυτές οι αμαρτίες γενικά αναπαρίσταντο με τη μορφή αλληγορικών πλασμάτων.
Αλαζονεία (Superbia) > Το Μεσαίωνα, η αλαζονεία εκπροσωπούταν συνήθως από έναν καβαλάρη που έχει πέσει απ' το άλογό του, μιας και η πτώση είναι λογική επίπτωση της αλαζονείας. Αργότερα, οι αλληγορικές φιγούρες κρατάνε έναν καθρέφτη ή μια τρομπέττα και συνοδεύονται από ένα παγώνι, λιοντάρι ή αετό.
Απληστία (Avaritia) > Το πρώτο χαρακτηριστικό αυτής της αμαρτίας είναι το χρήμα, συμβολισμένο από νομίσματα. Ένας θησαυρός και το κλειδί μπορούν επίσης ν' αναφέρονται στην τυφλή επιθυμία για πλούτο, στα οποία μπορεί να προστεθεί κι ένα μαντίλι δεμένο στα μάτια. Μερικές φορές, η απληστία είναι συμβολισμένη από ένα γύπα που τρώει το φαΐ που έχουν κυνηγήσει άλλα ζώα.
Ζηλοφθονία (Invidia) > Η ζήλια μπορεί να πάρει τη μορφή μιας γυναίκας με μαλλιά φιδιών (σαν τη Μέδουσα), σφίγγοντας στο χέρι ένα δηλητηριώδες φίδι και τρώγοντας τα σπλάχνα του ή την καρδιά. Μερικές φορές συνοδεύεται από έναν σκελετικό σκύλο ή έναν σκορπιό.
Λαγνεία (Luxuria) > Η λαγνεία είναι αναγνωρίση από τις φλόγες του πάθους ή από το ζώο που τη συνοδεύει: η κατσίκα, όπως και ο ταύρος, η αρκούδα, το αγριογούρουνο και το γουρούνι, ο κόκορας, η περιστέρα, το κουνέλι κι ο λαγός ήταν ιδιαίτερα γνωστα για τις ανεξέλεγχτες σεξουαλικές παρορμήσεις τους.
Λαιμαργία (Gula) > Συνήθως αναπαριστάται με το σώμα γουρουνιού ή αγριογούρουνου, να καβαλάει άλλα ζώα ή να περπατάει δίπλα σ' έναν λύκο ή μια αρκούδα.
Οκνηρία (Acedia ή Pigritia) > Αυτή η αμαρτία συνήθως αναπαρίσταται στο πλευρό ενός ζώου που είναι γνωστό για τη τεμπελιά του, όπως το σαλιγκάρι, το γάιδαρο, το γουρούνι ή το βόδι. Τα χαρτιά ή άλλα παιχνίδια (βλ. ντάμα) σημαίνουν το χάσιμο χρόνου.
Οργή (Ira) > Το πρόσωπο που συμβόλιζε αυτό το αμάρτημα εμφανιζόταν μ' ένα όπλο ή έτοιμος να ρίξει τρία βέλη ταυτόχρονα. Μερικά επιθετικά ζώα, η αρκούδα, το λιοντάρι, ο λύκος, χρησιμοποιούνταν επίσης για την οργή.
3.7. Τα εραλδικά σύμβολα
Αν τα εραλδικά συστήματα που αναπτύχθηκαν στις ευρωπαϊκές χώρες έχουν πολλά κοινά σημεία, παρουσιάζουν και πολλές διαφορές. Το σχήμα των ιταλικών ασπίδων θυμίνζει περισσότερα κεφάλι αλόγου παρά ασπίδα. Κάποια εραλδικά εμβλήματα είναι τόσο συνδεδεμένα με μια χώρα, οικογένεια ή μοναρχία που έγιναν σύμβολά τους, άσχετα αν τα βρίσκουμε και αλλού στην Ευρώπη. Τέτοια περίπτωση έχουμε με τον κρίνο στη Γαλλία, τον σταυρό στη Μάλτα. Χρησιμοποιούνται επίσης και λογοπαίγνια, όπως για παράδειγμα με τη χρήση του κάστρου και του λιονταριού για σύμβολα των βασιλείων της Καστίλης και του Λεόν της Ισπανίας.
Ο κρίνος > Ο στυλισμένος κρίνος ήταν συνώνυμος της γαλλικής βασιλικής οικογένειας, αλλά χρησιμοποιούταν και στα όπλα Άγγλων μονάρχων που ήθελαν το θρόνο της Γαλλίας. Είναι επίσης το σύμβολο της Φλωρεντίας.
.svg.png)
Ο σταυρός της Μάλτας ή του Άγιου Ιωάννη > Αυτός οσταυρός με τις οχτώ ακίδες ήταν αρχικά το έμβλημα του Άγιου Ιωάννη του Βαφτιστή. Συνδέθηκε με τη Μάλτα ύστερα απ' όταν οι ιππότες του Κυρίαρχου Στρατιωτικού Τάγματος εγκαταστήθηκαν στο νησί του 1592.
Τα οικόσημα των βασιλείων της Ισπανίας > Αυτή η ασπίδα συμβολίζει τα βασίλεια της Καστίλης (το κάστρο) και του Λεόν (το λιοντάρι). Βρίσκουμε επίσης και το ρόδι ή τους κρίνους.
3.8. Το δυτικό ωροσκόπιο
Το δυτικό ωροσκόπιο κατάγεται από τη Μεσοποταμία, αλλά οι αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν το σημερινό σύστημα. Ο ζωδιακός κύκλος αντανακλά στην πραγματικότητα την ηλιακή χρονιά. Ξεκινάει την ισημερία (πρώτη μέρα της άνοιξης), με τον Κριό να είναι το πρώτο ζώδιο από τα δώδεκα, και ακολουθείται από τον Ταύρο, τους Δίδυμους, τον Καρκίνο, τον Λέων, την Παρθένο, το Ζυγό, τον Σκορπιό, τον Τοξότη, τον Αιγόκερω, τον Υδροχόο και τους Ιχθύες. Κάθε ζώδιο αναπαριστάτει είτε από ένα ζώο είτε από ένα αντικείμενο συσχετισμένο με τ' όνομά του.
Κριός > Ο Κριός ξεκινάει τον ζωδιακό κύκλο στις 21 Μαρτίου. Κυβερνάται από τον πλανήτη Άρη, είναι ζώδιο της φωτιάς, η ποιότητά του είναι παρορμητική και η ιδιότητά του αρσενική. Έχει θετική επιρροή και μεταδίδει δύναμη κι ενέργεια. Το σύμβολό του είναι τα κέρατα κριού.
Ταύρος > Ο Ταύρος ξεκινάει στις 21 Απριλίου και το σύμβολό του είναι τα κέρατά του. Είναι ζώδιο της γης κι ο πλανήτης του είναι η Αφροδίτη, η ποιότητά είναι σταθερή κι η ιδιότητά του θηλυκή.
Δίδυμοι > Ξεκινάνε στις 21 Μαΐου κι έχουν για σύβολο δύο άτομα ιδιαίτερα συνδεδεμένα. Ο πλανήτης τους είναι ο Ερμής, είναι ζώδιο του αέρα κι η ποιότητά του είναι ευμετάβλητη και έχει αρσενική ιδιότητα, κάτι που κάνει τουςΔίδυμους να είναι περίεργοι, ενεργοί, ταλαντούχοι και ικανοί να προσαρμουστούν σε διάφορες καταστάσεις.
Καρκίνος > Το σύμβολό του Καρκίνου που ξεκινάει στις 21 Ιουνίου. Είναι ζώδιο του νερού κι η ιδιότητά του είναι θηλυκή.
είναι, σύμφωνα με τους παρατηρητές, δύο δαγκάνες καβουριού ή τις φάσεις της Σελήνης, η οποία είναι και ο πλανήτης του
Στην αστρολογική παράδοση, ο σύνδεσμος μεταξύ των ζωδίων και τη ζωή στη γη είναι μακροκοσμικής και μικροκοσμικής φύσης ταυτόχρονα, έτσι ώστε να υπάρχει ένας παραλληλισμός ανάμεσα στο τι γίνεται "εκεί πάνω" και "εδώ κάτω". Έτσι, κάθε ζώδιο αντιέτοιχεί σε ένα συγκεκριμένο αριθμό εππιροών, συνδεδεμένων με το πλανήτη του ζωδίου, το στοιχείο του, την ποιότητα και την ιδιότητά του, ενώ το ίδιο το ζώδιο δρα στη γη. Με άλλα λόγια, κάθε ζώδιο δρα στις βασικές πτυχές της πρσωπικότητας των ανθρώπων που γεννήθηκαν την ανάλογη περίοδο.
Λέων > Το ζώδιο του Λέων ξεκινάει στις 23 Ιουλίου, ο πλανήτης του είναι ο Ήλιος, το στοιχείο του η φωτιά, η ποιότητά του σταθερή κι η ιδιότητά του αρσενική. Άτομα που έχουν αυτό το ζώδιο έχουν δυνατή προσωπικότητα, ηλιακής φύσης, και παθιασμένοι. Το σύμβολό του είναι είτε χαίτη ή ουρά λιονταριού, είτε καρδιά.
Παρθένος > Ξεκινάει στις 23 Αυγούστου κι ο πλανήτης της είναι ο Ερμής. Το σύμβολό της είναι είτε το γράμμα Μ γιαΜαρία είτε τα γυναικεία γεννητικά όργανα. Η ποιότητά της είναι ευμετάβλητη κι η ιδιότητά της γυναικεία. Άτομα που έχουν αυτό το ζώδιο είναι έξυπνα και πρακτικής φύσης.
Ζυγός > Το σύμβολο του Ζυγού, που ξεκινάει στις 23 Σεπτεμβρίου, είναι δύο δίσκοι σε ισσοροπία. Η Αφροδίτη είναι ο πλανήτης του, το στοιχείο του ο αέρας, η ποιότητα κι η ιδιότητά του είναι αρσενική, ενώ επιρρεάζει τα άτομα με σιγουριά, κρυάδα και λογική.
Σκορπιός > Το κεντρί του σκορπιού φαίνεται στο σύμβολο του συνώνυμουζωδίου, κάτι που το διαφοροποιεί από το σύμβολο της Παρθένου. Το στοιχείο του είναι το νερό, η ποιότητά του σταθερή κι η ιδιότητά του θηλυκή, ο πλανήτης του ο Πλούτωνας και ξεκινάει στις 23 Νοεμβρίου.
Τα ζώδια έχουν παρουσιαστεί παραδοσιακά υπό τη μορφή των συμβόλων τους ή σχεδίου που τα συμβολίζει στους χάρτες του ουρανού που έχουν σχεδιαστεί από αστρολόγους κι αστρονόμους, γιατί οι ζωδιακοί αστερισμοί ήταν μερικές φορές τοποθετημένοι κυκλικά. Τα ζώδια αντιστοιχούν όλα σε μια περίοδο 28 ημερών (δηλαδή περίπου ένας μήνας). Καθένα αναπαριστά μια περίοδο της χρονιάς, όπως και για τα βιβλία των ωρών.
Τοξότης > Η επιρροή του Τοξότη ξεκινάει στις 22 Νοεμβρίου. Ο πλανήτης του είναι ο Δίας, το στοιχείο του η φωτιά, η ποιότητά του ευμετάβλητη κι η ιδιότητά του αρσενική. Τα άτομα αυτού του ζωδίου είναι κυκλοθυμικά, γεμάτα ενέργεια και ζωή. Το σύμβολο του Τοξότη είναι ένα βέλος.
Αιγόκερως > Μερικές φορές, ο Αιγόκερως αναπαριστάται με ουρά ψαριού, κάτι που φαίνεται και στο σύμβολό του που είναι ένα ζευγάρι από κέρατα αιγόκερου με μια ουρά. Ο πλανήτης του είναι ο Κρόνος, το στοιχείο του η γη, η ποιότητα κι η ιδιότητά θηλυκή. Γεννημένοι από τις 22 Δεκεμβρίου, οι Αιγόκεροι είναι γενικότερα σκοτεινοί και φιλόδοξοι.
Υδροχόος > Ο Υδροχόος, κουβαλητής νερού, όπως το υπογραμμίζει και το σύμβολό του, δύο μικρά κυματάκια, ξεκινάει στις 20 Ιανουαρίου κι είναι ζώδιο του αέρα. Ο πλανήτης του είναι ο Ουρανός ή ο Δίας, η ποιότητά του σταθερή κι η ιδιότητά του αρσενική, κάτι που μεταφράει το ότι οι Υδροχόοι έχουν αναλυτικό πνεύμα.
Ιχθύες > Ξεκινάει στις 19 Φερβρουαρίου και το σύμβολό του είναι δύο ψάρια συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ο πλανήτης του είαι ή ο Ποσειδώνας ή ο Δίας, το στοιχείο του, όπως είναι λογικό, το νερό, η ποιότητά είναι ευμετάβλητη κι ηδιότητά θηλυκή. Οι Ιχθύες είναι ιδεαλιστές.
3.9. Τα τέσσερα στοιχεία και η θεωρία των διαθέσεων (ή χυμών)
Η θεωρία των τεσσάρων στοιχείων, τα οποία είναι η φωτιά, το νερό, ο αέρας και η γη, κατάγονται από την αρχαία Ελλάδα και εμφανίζεται σε μεσαιωνικές εικονογραφήσεις και αστρολογικά και αλχημικά διαγράμματα του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Θεωρούταν παλιά ότι το σύμπαν διέποταν από την αρχή της τετράδας. Κάθε στοιχείο ή αρχή ήταν συνδεδεμένο με τρία ζώδια και κάθε ζώδιο αντιστοιχούσε με ένα σημείο του σώματοςώ, οπότε τα τέσσερα στοιχεία υποτίθεται πως επηρρέαζαν την ανθρώπινη υγεία μέσω των τεσσάρων διαθέσεων/χυμών με τις οποίες αντιστοιχούσαν.
Η φωτιά > Ζεστή και στεγνή, η φωτιά είναι αντίθετη από το νερό. Αυτό το στοιχείο συγκεντρώνει τον Κριό, τον Λέων και τον Τοξότη. Στην αλχημία, η φωτιά συμβολίζεται με ένα ισοσκελές τρίγωνο με τη βάση κάτω. Συμβολίζεται επίσης από τη σαλαμάνδρα και, στην τέχνη, από το θεό Ήφαιστο.
Το νερό > Θηλυκό στοιχείο που συγκεντρώνει τον Καρκίνο, τον Σκορπιό και τους Ιχθύες, το νερό είναι κρύο και υγρό και αντιτίθεται στην φωτιά. Συμβολίζεται στην αλχημία μ' ένα ισοσκελές τρίγωνο με τη βάση του να είναι προς τα πάνω. Ο θεός που το συβολίζει είναι ο Ποσειδώνας.
Ο αέρας > Αυτό το στοιχείο είαι αρσενικό και συγκεντρώνει τους Δίδυμους, το Ζυγό και τον Υδροχόο, ενώ βρίσκεται σε αντίθεση με τη γη. Οι αλχημιστές το αναπαριστούσαν μ' ένα τρίγωνο του οποίου η βάση να είναι κάτω (όπως και για τη φωτιά) και με μια οριζόντια γραμμή στη μέση. Η θεά του στην τένχη είναι η Ήρα.
Η γη > Σε αντίθεση με τον αέρα, αυτό το στοιχείο συμβολίζεται από ένα τρίγωνο με βάση προς τα πάνω (όπως και για το νερό) και με μια οριζόντια γραμμή στη μέση, αντίστοιχα με το σύμβολο του αέρα. Μερικές φορές συμβολίζεται κι από τη θεά Δήμητρα. Ο Ταύρος, η Παρθένος κι ο Αιγόκερως είναι τα ζώδια που συγκεντρώνει.
Οι τέσσερεις διαθέσεις > Ο Ιπποκράτης ήταν αυτός που εισήγαγε τη θεωρία των τεσσάρων χυμών του σώματος που βασιζόταν στη θεωρία των τεσσάρων στοιχείων του Εμπεδοκλή. Σε κάθε διάθεση/χυμό αντιστοιχούσε κι ένας χαρακτήρας: στην κίτρινη χολή αντιστοιχούσε η φωτιά και ένας θυμωμένος χαρακτήρας· στο φλέγμα αντιστοιχούσε το νερό κι ένας λεμφικός χαρακτήρας· στο αίμα ο αέρας κι ένας εγκάρδιος χαρακτήρας· στη μαύρη αχολή αντιστοιχούσε η γη και η μελαγχολία.
3.10. Τα φανταστικά πλάσματα
Τα φανταστικά όντα που φαντάστηκαν οι Ευρωπαίοι κάνουν ηχώ στους μύθους και στις ιερές έννοεις της γηραιάς ηπείρου. Ένας μεγάλος αριθμός των φανταστικών πλασμάτων, αέρινα, γήινα ή θαλασσινά, είναι στην πραγματικότητα κληρονομιά της αρχαιότητας, της οποίας οι ηρωικές περιπέτειες συσχετίζονται. Μερικά όντα συμβολίζουν ανεξήγητα φυσικά φαινόμενα χωρίς να υπάρχει μύθος, άλλα αναπαριστούν δυνάμεις του καλού και του κακού, που είναι πολύ παρούσες, στη συνέχεια, στις χριστιανικής αλληγορίες. Τέλος, εραλδικά τέρατα παρμένα από το Μεσαίωνα, κοσμούν πολλά ευρωπαϊκά οικόσημα.
Μονόκερως > Οι περιγραφές του μονόκερουμπορεί να διαφέρουν λίγο, αλλά σε όλες πρόκειται για ένα άλογο μ' ένα κέρατο στο μέτωπο το οποίο αγνοποιεί. Είναι σύμβολο της αγνότητα και μπορεί να δαμαστεί μονάχα από μια παρθένα.
Πήγασος > Στην ελληνική μυθολογία, οΠήγασος είναι ένα άσπρο φτερωτό άλογο, γιος του Ποσειδώνα και της Μέδουσας. Τον Πήγασο καβάλησαν πολλοί ήρωες, όπως για παράδειγμα ο Περσέας. Συμβολίζει την πνευματικότητα και την αρχοντιά.
Δράκος > Στην χριστιανική παράδοση, ο δράκος είναι συνδεδεμένος με το σατανικό φίδι, είναι η προσωποποίηση του κακού. Βγάζει φωτιά από το στόμα, έχει γιγάντια φετρά νυχτερίδας, νύχια αρπακτικού, φιλιδωτό δέρμα και γλώσσα φιδιού. Τέλος, ένας κόμπος στην ουρά του σημαίνει πως έχει νικηθεί.
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
Η πλούσια καλλιτεχνική κληρονομιά της Ευρώπης καλύπτει αρίθμητες πτυχές της καθημερινής και θρησκευτικής ζωής. Η αρχαία πολιτιστική κληρονομιά, επανεξατεσμένη κατά τον Διαφωτισμό, έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής τέχνης. Της έδωσε τις απαραίτητες συμβολικές βάσεις για την αναπαράσταση ιερών εννοιών και της μετέφερε ένα οπτικό λεξιλόγιο που συνέφερε ευρύτατα στηνα ανάπτυξη των εραλδικών θεμάτων και συστημάτων, συμβολικά και αλληγορικά, που συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να τροφοδοτούν την κοσμοθεωρία μας. Άλλοστε, αν τα θέματα και σύμβολα του Χριστιανισμού κυριαρχούν στην ευρωπαϊκή τέχνη, η ειδωλολατρική επιρροή είναι βαθιά ριζωμένη και έδωσε ζωή σε πολύ πλούσια στυλ από συμβολική άποψη.
3.2. Ελληνορωμαϊκές θεότητες
Αν κείμενα όπως Η θεογονία του Ησίοδου μας βοήθησαν να καταλάβουμε τον τρόπο που οι Ολύμπιοι θεοί γεννήθηκαν, οι αναπαραστάσεις τους σε μορφή αγαλμάτων, μωσαϊκών ή διακοσμήσεων σε αμφορείς ήταν αυτές που έδωσαν ζωή σ' αυτές τις θεότητες.
 |
| Τοιχογραφία του Giulio Romano (1499-1546) στο Salla dei Giganti (Αίθουσα των Γιγάντων) που βρίσκεται στο Palazzo Te της Μάντοβας (Ιταλία) και πρόκειται για το σπουδαιότερο έργο του καλλιτέχνη. |
Ήρα / Junon > Σύζυγος του Δία και θεά του γάμου. Γνωστή για τη ζήλια της, το χαρακτηριστικό της είναι το παγώνι, στου οποίου τα φτερά έχει σπείρει τα μάτια του Άργου, γίγαντα με τα εκατό μάτια.
Ποσειδών / Neptune > Αυτός ο θεός βασιλεύει στον θαλάσσιο κόσμο και παίρνει τη μορφή ενός ηλικιωμένου άντρα με μεγάλο μούσι. Συνήθως συνοδεύεται από σειρήνες και ιππόκαμπους που τραβάνε την άμαξά του και συμβολίζοται από την τρίαινα που χρησιμοποιεί σαν σκήπτρο.
Δήμητρα / Cérès > Η Δήμητρα είναι η θεά της καλλιέργειας. Αυτό το μητρικό πρόσωπο της εύφορης γης αναγνωρίζεται από το στέμα σταχυών καλαμποκιού ή σιταριού που φοράει μερικές φορές ή κι από το δρεπάνι.
Ένα από τα πιο δημοφιλή θέματα της ελληνορωμαϊκής μυθολογίας στην τέχνη είναι ο παθιασμένος έρωτας του Άρη και της Αφροδίτης. Σύμβολο των δύο αντιθέτων που ελκύονται, δηλαδή το αρσενικό και το θηλυκό ή η επιθετικότητα και ο πασιφισμός, η σαρκική σχέση των δύο θεών ζωγραφίστηκε αλληγορικά, επιτρέποντας στους καλλιτέχνες να παρουσιάσουν δύο σώματα σχεδόν γυμνά που αναπαριστούν τη φυσική τελειότητα.
 |
| Mars et Vénus (Άρης και Αφροδίτη) (1658) του Pierre Mignard (1610-1672). |
Αφροδίτη / Vénus > Στα έργα τέχνης, η ομορφιά, ο αισθησιασμός και η σεξουαλικότητα της Αφροδίτης υπογραμμίζονται από τη γύμνια της. Μερικές φορές συμβολίζεται μ' έναν καθρέφτη στο χερί, ενώ ο σύνδεσμος με τον έρωτα και τη γονιμότητα αναπαριστάται από τον Έρωτα, κόκκινα τριαντάφυλλα ή άσπρες περιστέρες.
Άρης / Mars > Θεός του πολέμου, ο Άρης παρουσιάζεται συχνά φορώντας ένα κράνος, πανοπλία (που βγάζει όταν βρίσκεται με την Αφροδίτη) και όπλο. Έχει επίσης για χαρακτηριστικά του τον λύκο και τον δρυοκολάπτη.
Ήφαιστος / Vulcano > Σπάνια αναπαριστάται στα έργα τέχνης, είναι κοντός και κουτσός και μερικές φορές έχει μπαστούνι, εκτός όταν ο θεός της φωτιάς και του μετάλλου ζωγραφίζεται στο σιδηρουργείο του με τα χαρακτηριστικά που του είναι συνήθη, το αμόνι, το σφυρί και οι τσιμπίδες, δηλαδή όλα τα εργαλεία του σιδηρουργού.
Η επανακάλυψη της κλασσιής λογοτεχνίας και η ανάπτυξη του Ουμανισμούσυνέβαλαν στο να φανούν τα σύνορα με τον Μεσαίωνα, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στην ιταλική τέχνη από τις αρχές του 15ου αι. μέχρι τον 16ο αι. Οι καλλιτέχνες του Διαφωτισμού εμπνεύστηκαν από τις περιπέτειες και τη συζητήσιμη ηθική των ελληνορωμαϊκών θεών, με την τάση να τους παρουσιάζουν μ' ένα πρόσωπο κι ένα σώμα σύμφωνα με τα ιδανικά της εποχής, όπως επίσης και για τα τοπία. Σ' αυτό το πλαίσιο, τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά των θεώ αποτελούν χρήσιμη βοήθεια για την αναγνώρισή τους.
 |
| Le châtiment des enfants de Niobé (Η τιμωρία των παιδιών της Νιόβης) (περ. 1680) του Nicolas Plattemontagne (1631-1706). |
Άρτεμις / Diane > Δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, η Άρτεμις ήταν η θεά της σελήνης, συμβολισμένη από ένα ασημένιο μισοφέγγαρο που κοσμεί τα μαλλιά της. Κυνηγός και παρθένα, αυτή η θεά φορά έναν κοντό χιτώνα και κρατά ένα τόξο. Μερικές φορές είναι συνοδεμένη από κυνηγόσκυλα.
Αθηνά / Minerva > Σοφή και πολεμική, η Αθηνά είναι αρχηγός των ηρώων. Φοράει ένα κράνος, ένα παλτό από δέρμα κατσίκας (αιγίδα) και μια ασπίδα με το κεφάλι της Μέδουσας. Επειδή, χάρισε την ελιά στην Αθήνα, αυτό το δέντρο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της θεάς, όπως και η κουκουβάγια, σύμβολο της σοφίας.
Εστία / Vesta > Αν και δεν ανήκει στους δώδεκα Ολύμπιους θεούς, η Εστία δεν ήταν παρά η φλόγα που έκαιγε στο σπίτι του Ολύμπου. Η φλόγα αυτή συμβολίζει τη συνέχεια της ζωής, την πίστη και τις αρμονικές σχέσεις.
3.3. Ιερά σκανδιναβικά σύμβολα
Το Υγκντράσιλ είναι ένα κεντρικό στοιχείο της σκανδιναβικής μυθολογίας. Αυτό το κοσμικό δέντρο που συνδέει αρκετά βασίλεια, όπως το Άσγκαρντ (βασίλειο των θεών Εσίρ), το Μίντγκαρντ (βασίλειο των ανθρώπων) και το Νιφλχέιμ (κάτω κόσμος και βασίλειο των πάγων). Υπό τη διεύθυνση του Οντίν, οι Εσίρ συμμάχησαν με τους Βανίρ, πνεύματα της γονιμότητας, ενώ ήταν αντίπαλοι με πολλές εχθρικές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Λόκι, γιος του γίγαντα. Μια προφητεία ανέγγελνε ότι όλα θα πέθαναν σε μια μάχη του Ράγκναροκ. Ξαναβρίσκουμε αυτήν τη δυαδικότητα μεταξύ φύσης και πολέμου στις ζωικές και φυσικές μορφές, στις σκηνές μάχης που κοσμούν πέτρινα γλυπτά και έργα από μέταλλο της σκανδιναβικής τέχνης.
 |
| Χαρακτικό παρμένο από το βιβλίο Wahall των Felix και Theresa Dahn (1888). |
Σλέιπνιρ > άλογο με οχτώ πόδια που καβαλάει ο Οντίν και γεννημένο από τον Λόκι και το άλογο Σβαντιλφάρι. Στην σκανδιναβική μυθολογία, τα άλογα συμβόλιζαν τον πλούτο και την γονιμότητα. Ο Σλέιπνιρ ήταν επίσης ικανός να συνδέσει τον κάτω κόσμο με τον παράδεισο.
Γκέρι και Φρέκι > Ο Οντίν ήταν συνοδευμένος από δύο κοράκια κι αυτούς τους δύο λύκους. Γνωστοί για την μεγάλη όρεξή τους, συμβολίζουν τις άγριες δυνάμεις που βρίσκονται στην υποταγή του Οντίν.
3.4. Η Αγία χριστιανική Τριάδα
 |
| Η βάφτιση του Χριστού (περ. 1440-1450) του Piero della Francesca (1415-1492). |
Το άλφα και το ωμέγα > Στην Καινή Διαθήκη, ο Θεός λέει: «είμαι το άλφα και το ωμέγα, η αρχή και το τέλος» (Αποκάλυψη του Ιωάννη, Ι, δ), κάτι που εξηγεί τι το πρώτο και τελευταίο γράμμα της αλφαβήτου συμβολίζουν.
Άγιο Πνεύμα > Το Άγιο Πνεύμα συμβολίζεται συνήθως με μια λευκή περιστέρα, ιδιαίτερα στους πίνακες που παρουσιάζουν τον Ευαγγελισμό ή τη βάφτιση του Χριστού, σύμφωνα με το ευαγγέλιο του Μάρκου που λέει: «το Πνεύμα κατέβηκε σ' Αυτόν σαν λευκή περιστέρα».
3.5. Τα ιερά σύμβολα του Χριστιανισμού
Aνάμεσα στα πιο συνήθη χριστιανικά σύμβολα βρίσκονται και μερικά από τα πιο αρχαία. Το απλό περίγραμμα ενός ψαριού, για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι υπάρχει από τον πρώτο αι. Μ.Χ., περίοδος που Χριστιανοί εκδιώκονταν και σκάλιζαν αυτό το μυστικό σύμβολο στις ρωμαϊκές κατακόμβες. Το σήμα χι-ρο, που προέρχεται από τουλάχιστον το 392, αντικαστήθηκε από τον σταυρό περίπου έναν αιώνα αργότερα. Αν ο σταυρός παραμένει ΤΟ σύμβολο του Χριστιανισμού, άλλα όπως ο αμνός του Θεού και η Ιερή Καρδιά κάνουν επίσης αναφορά στον Χριστό που θυσιάστηκε για τον άνθρωπο.
Το χι-ρο > Αυτό το μονόγραμμα είναι ένα από τα ονόματα του Χριστού. Αποτελείται από δύο ελληνικά γράμματα, το χι και ρο, δηλαδή τα δύο πρώτα γράμματα της λέξης "Χριστός". Αυτό το σύμβολο κοσμούσε επίσης τις ασπίδες της ρωμαϊκής λεγεώνας του Κωνσταντίνου.
 |
| Ανάγλυφο στο αίθάριο της βασιλικής του Άγιου Ευφράσιουστο Poreč της Κροατίας. |
Ο αμνός του Θεού > Ο Χριστός θυσιάστηκε για τον άνθρωπο, κάτι που έκανε το αρνί να ταυτιστεί μαζί του, γιατί παραδοσιακά θυσιαζόταν την πρώτη μέρα του εβραϊκού Πάσχα. Ο αμνός του Θεού (agnus Dei) έγινε το σύμβολο του Χριστού. Συχνά έχει μια σημαία μαζί του που συμβολίζει την νίκη και την Ανάσταση.
3.6. Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα
Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα είναι παραβάσεις που καταδικάζουν αυτούς που τις έκαναν σε αιώνια τιμωρία, να υπομένουν τα βασανιστήρια του Διαβόλου στην κόλαση. Τη λίστα αυτών των αμαρτημάτων εισήγαγε ο Πάπας Γρηγόριος Α' τον έκτο αιώνα. Το Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση, αυτές οι αμαρτίες γενικά αναπαρίσταντο με τη μορφή αλληγορικών πλασμάτων.
 |
| Η αλαζονία (1592-93) του Jacob Matham. |
Απληστία (Avaritia) > Το πρώτο χαρακτηριστικό αυτής της αμαρτίας είναι το χρήμα, συμβολισμένο από νομίσματα. Ένας θησαυρός και το κλειδί μπορούν επίσης ν' αναφέρονται στην τυφλή επιθυμία για πλούτο, στα οποία μπορεί να προστεθεί κι ένα μαντίλι δεμένο στα μάτια. Μερικές φορές, η απληστία είναι συμβολισμένη από ένα γύπα που τρώει το φαΐ που έχουν κυνηγήσει άλλα ζώα.
Ζηλοφθονία (Invidia) > Η ζήλια μπορεί να πάρει τη μορφή μιας γυναίκας με μαλλιά φιδιών (σαν τη Μέδουσα), σφίγγοντας στο χέρι ένα δηλητηριώδες φίδι και τρώγοντας τα σπλάχνα του ή την καρδιά. Μερικές φορές συνοδεύεται από έναν σκελετικό σκύλο ή έναν σκορπιό.
Λαγνεία (Luxuria) > Η λαγνεία είναι αναγνωρίση από τις φλόγες του πάθους ή από το ζώο που τη συνοδεύει: η κατσίκα, όπως και ο ταύρος, η αρκούδα, το αγριογούρουνο και το γουρούνι, ο κόκορας, η περιστέρα, το κουνέλι κι ο λαγός ήταν ιδιαίτερα γνωστα για τις ανεξέλεγχτες σεξουαλικές παρορμήσεις τους.
Λαιμαργία (Gula) > Συνήθως αναπαριστάται με το σώμα γουρουνιού ή αγριογούρουνου, να καβαλάει άλλα ζώα ή να περπατάει δίπλα σ' έναν λύκο ή μια αρκούδα.
 |
| Η πόρνη και ο φιλάργυρος (1727) βρίσκεται στην εκκλησία του Άγιου Ιωάννη του Πρόδρομου στην Καστοριά, φωτογραφία του P. Vasiliadis. |
Οργή (Ira) > Το πρόσωπο που συμβόλιζε αυτό το αμάρτημα εμφανιζόταν μ' ένα όπλο ή έτοιμος να ρίξει τρία βέλη ταυτόχρονα. Μερικά επιθετικά ζώα, η αρκούδα, το λιοντάρι, ο λύκος, χρησιμοποιούνταν επίσης για την οργή.
3.7. Τα εραλδικά σύμβολα
Αν τα εραλδικά συστήματα που αναπτύχθηκαν στις ευρωπαϊκές χώρες έχουν πολλά κοινά σημεία, παρουσιάζουν και πολλές διαφορές. Το σχήμα των ιταλικών ασπίδων θυμίνζει περισσότερα κεφάλι αλόγου παρά ασπίδα. Κάποια εραλδικά εμβλήματα είναι τόσο συνδεδεμένα με μια χώρα, οικογένεια ή μοναρχία που έγιναν σύμβολά τους, άσχετα αν τα βρίσκουμε και αλλού στην Ευρώπη. Τέτοια περίπτωση έχουμε με τον κρίνο στη Γαλλία, τον σταυρό στη Μάλτα. Χρησιμοποιούνται επίσης και λογοπαίγνια, όπως για παράδειγμα με τη χρήση του κάστρου και του λιονταριού για σύμβολα των βασιλείων της Καστίλης και του Λεόν της Ισπανίας.
Ο κρίνος > Ο στυλισμένος κρίνος ήταν συνώνυμος της γαλλικής βασιλικής οικογένειας, αλλά χρησιμοποιούταν και στα όπλα Άγγλων μονάρχων που ήθελαν το θρόνο της Γαλλίας. Είναι επίσης το σύμβολο της Φλωρεντίας.Ο σταυρός της Μάλτας ή του Άγιου Ιωάννη > Αυτός οσταυρός με τις οχτώ ακίδες ήταν αρχικά το έμβλημα του Άγιου Ιωάννη του Βαφτιστή. Συνδέθηκε με τη Μάλτα ύστερα απ' όταν οι ιππότες του Κυρίαρχου Στρατιωτικού Τάγματος εγκαταστήθηκαν στο νησί του 1592.Τα οικόσημα των βασιλείων της Ισπανίας > Αυτή η ασπίδα συμβολίζει τα βασίλεια της Καστίλης (το κάστρο) και του Λεόν (το λιοντάρι). Βρίσκουμε επίσης και το ρόδι ή τους κρίνους.
3.8. Το δυτικό ωροσκόπιο
Το δυτικό ωροσκόπιο κατάγεται από τη Μεσοποταμία, αλλά οι αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν το σημερινό σύστημα. Ο ζωδιακός κύκλος αντανακλά στην πραγματικότητα την ηλιακή χρονιά. Ξεκινάει την ισημερία (πρώτη μέρα της άνοιξης), με τον Κριό να είναι το πρώτο ζώδιο από τα δώδεκα, και ακολουθείται από τον Ταύρο, τους Δίδυμους, τον Καρκίνο, τον Λέων, την Παρθένο, το Ζυγό, τον Σκορπιό, τον Τοξότη, τον Αιγόκερω, τον Υδροχόο και τους Ιχθύες. Κάθε ζώδιο αναπαριστάτει είτε από ένα ζώο είτε από ένα αντικείμενο συσχετισμένο με τ' όνομά του.
 |
| Αστρολογικό ημερολόγιο του 1145. |
Κριός > Ο Κριός ξεκινάει τον ζωδιακό κύκλο στις 21 Μαρτίου. Κυβερνάται από τον πλανήτη Άρη, είναι ζώδιο της φωτιάς, η ποιότητά του είναι παρορμητική και η ιδιότητά του αρσενική. Έχει θετική επιρροή και μεταδίδει δύναμη κι ενέργεια. Το σύμβολό του είναι τα κέρατα κριού.
Ταύρος > Ο Ταύρος ξεκινάει στις 21 Απριλίου και το σύμβολό του είναι τα κέρατά του. Είναι ζώδιο της γης κι ο πλανήτης του είναι η Αφροδίτη, η ποιότητά είναι σταθερή κι η ιδιότητά του θηλυκή.
Δίδυμοι > Ξεκινάνε στις 21 Μαΐου κι έχουν για σύβολο δύο άτομα ιδιαίτερα συνδεδεμένα. Ο πλανήτης τους είναι ο Ερμής, είναι ζώδιο του αέρα κι η ποιότητά του είναι ευμετάβλητη και έχει αρσενική ιδιότητα, κάτι που κάνει τουςΔίδυμους να είναι περίεργοι, ενεργοί, ταλαντούχοι και ικανοί να προσαρμουστούν σε διάφορες καταστάσεις.
Καρκίνος > Το σύμβολό του Καρκίνου που ξεκινάει στις 21 Ιουνίου. Είναι ζώδιο του νερού κι η ιδιότητά του είναι θηλυκή.
είναι, σύμφωνα με τους παρατηρητές, δύο δαγκάνες καβουριού ή τις φάσεις της Σελήνης, η οποία είναι και ο πλανήτης του
Στην αστρολογική παράδοση, ο σύνδεσμος μεταξύ των ζωδίων και τη ζωή στη γη είναι μακροκοσμικής και μικροκοσμικής φύσης ταυτόχρονα, έτσι ώστε να υπάρχει ένας παραλληλισμός ανάμεσα στο τι γίνεται "εκεί πάνω" και "εδώ κάτω". Έτσι, κάθε ζώδιο αντιέτοιχεί σε ένα συγκεκριμένο αριθμό εππιροών, συνδεδεμένων με το πλανήτη του ζωδίου, το στοιχείο του, την ποιότητα και την ιδιότητά του, ενώ το ίδιο το ζώδιο δρα στη γη. Με άλλα λόγια, κάθε ζώδιο δρα στις βασικές πτυχές της πρσωπικότητας των ανθρώπων που γεννήθηκαν την ανάλογη περίοδο.
 |
| Σ' αυτό το χειρόγραφο του 1450 που λέγεται De Sphaera, βλέπουμε την Αφροδίτη και δύο δίσκους στους οποίους είναι ζωγραφισμένοι ο Ζυγός κι ο Ταύρος, τα δύο ζώδια που κυβερνάει ο συνώνυμος πλανήτης της θεάς. Από τα λουλούδια που κρατάει η Αφροδίτη και ζευγάρια που έχουν σχηματιστεί από κάτω, συμπεραίνουμε πως η θεά μεταδίδει αγάπη κι ομορφιά στα ζώδιά της. |
Λέων > Το ζώδιο του Λέων ξεκινάει στις 23 Ιουλίου, ο πλανήτης του είναι ο Ήλιος, το στοιχείο του η φωτιά, η ποιότητά του σταθερή κι η ιδιότητά του αρσενική. Άτομα που έχουν αυτό το ζώδιο έχουν δυνατή προσωπικότητα, ηλιακής φύσης, και παθιασμένοι. Το σύμβολό του είναι είτε χαίτη ή ουρά λιονταριού, είτε καρδιά.
Παρθένος > Ξεκινάει στις 23 Αυγούστου κι ο πλανήτης της είναι ο Ερμής. Το σύμβολό της είναι είτε το γράμμα Μ γιαΜαρία είτε τα γυναικεία γεννητικά όργανα. Η ποιότητά της είναι ευμετάβλητη κι η ιδιότητά της γυναικεία. Άτομα που έχουν αυτό το ζώδιο είναι έξυπνα και πρακτικής φύσης.
Σκορπιός > Το κεντρί του σκορπιού φαίνεται στο σύμβολο του συνώνυμουζωδίου, κάτι που το διαφοροποιεί από το σύμβολο της Παρθένου. Το στοιχείο του είναι το νερό, η ποιότητά του σταθερή κι η ιδιότητά του θηλυκή, ο πλανήτης του ο Πλούτωνας και ξεκινάει στις 23 Νοεμβρίου.
Τα ζώδια έχουν παρουσιαστεί παραδοσιακά υπό τη μορφή των συμβόλων τους ή σχεδίου που τα συμβολίζει στους χάρτες του ουρανού που έχουν σχεδιαστεί από αστρολόγους κι αστρονόμους, γιατί οι ζωδιακοί αστερισμοί ήταν μερικές φορές τοποθετημένοι κυκλικά. Τα ζώδια αντιστοιχούν όλα σε μια περίοδο 28 ημερών (δηλαδή περίπου ένας μήνας). Καθένα αναπαριστά μια περίοδο της χρονιάς, όπως και για τα βιβλία των ωρών.
Τοξότης > Η επιρροή του Τοξότη ξεκινάει στις 22 Νοεμβρίου. Ο πλανήτης του είναι ο Δίας, το στοιχείο του η φωτιά, η ποιότητά του ευμετάβλητη κι η ιδιότητά του αρσενική. Τα άτομα αυτού του ζωδίου είναι κυκλοθυμικά, γεμάτα ενέργεια και ζωή. Το σύμβολο του Τοξότη είναι ένα βέλος.
Αιγόκερως > Μερικές φορές, ο Αιγόκερως αναπαριστάται με ουρά ψαριού, κάτι που φαίνεται και στο σύμβολό του που είναι ένα ζευγάρι από κέρατα αιγόκερου με μια ουρά. Ο πλανήτης του είναι ο Κρόνος, το στοιχείο του η γη, η ποιότητα κι η ιδιότητά θηλυκή. Γεννημένοι από τις 22 Δεκεμβρίου, οι Αιγόκεροι είναι γενικότερα σκοτεινοί και φιλόδοξοι.
Υδροχόος > Ο Υδροχόος, κουβαλητής νερού, όπως το υπογραμμίζει και το σύμβολό του, δύο μικρά κυματάκια, ξεκινάει στις 20 Ιανουαρίου κι είναι ζώδιο του αέρα. Ο πλανήτης του είναι ο Ουρανός ή ο Δίας, η ποιότητά του σταθερή κι η ιδιότητά του αρσενική, κάτι που μεταφράει το ότι οι Υδροχόοι έχουν αναλυτικό πνεύμα.
Ιχθύες > Ξεκινάει στις 19 Φερβρουαρίου και το σύμβολό του είναι δύο ψάρια συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ο πλανήτης του είαι ή ο Ποσειδώνας ή ο Δίας, το στοιχείο του, όπως είναι λογικό, το νερό, η ποιότητά είναι ευμετάβλητη κι ηδιότητά θηλυκή. Οι Ιχθύες είναι ιδεαλιστές.
3.9. Τα τέσσερα στοιχεία και η θεωρία των διαθέσεων (ή χυμών)
Η θεωρία των τεσσάρων στοιχείων, τα οποία είναι η φωτιά, το νερό, ο αέρας και η γη, κατάγονται από την αρχαία Ελλάδα και εμφανίζεται σε μεσαιωνικές εικονογραφήσεις και αστρολογικά και αλχημικά διαγράμματα του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Θεωρούταν παλιά ότι το σύμπαν διέποταν από την αρχή της τετράδας. Κάθε στοιχείο ή αρχή ήταν συνδεδεμένο με τρία ζώδια και κάθε ζώδιο αντιστοιχούσε με ένα σημείο του σώματοςώ, οπότε τα τέσσερα στοιχεία υποτίθεται πως επηρρέαζαν την ανθρώπινη υγεία μέσω των τεσσάρων διαθέσεων/χυμών με τις οποίες αντιστοιχούσαν.
Η φωτιά > Ζεστή και στεγνή, η φωτιά είναι αντίθετη από το νερό. Αυτό το στοιχείο συγκεντρώνει τον Κριό, τον Λέων και τον Τοξότη. Στην αλχημία, η φωτιά συμβολίζεται με ένα ισοσκελές τρίγωνο με τη βάση κάτω. Συμβολίζεται επίσης από τη σαλαμάνδρα και, στην τέχνη, από το θεό Ήφαιστο.
Το νερό > Θηλυκό στοιχείο που συγκεντρώνει τον Καρκίνο, τον Σκορπιό και τους Ιχθύες, το νερό είναι κρύο και υγρό και αντιτίθεται στην φωτιά. Συμβολίζεται στην αλχημία μ' ένα ισοσκελές τρίγωνο με τη βάση του να είναι προς τα πάνω. Ο θεός που το συβολίζει είναι ο Ποσειδώνας.
 |
| Γραβούρα του βιβλίου Viridarium chymicum (1624) του Daniel Stolz von Stolzenberg που δείχνει τα τέσσερα στοιχεία καθ' αυτήν τη σειρά: γη, νερό, αέρας, φωτιά. Στις μπάλες φαίνεται το αλχημικό σύμβολο του κάθε στοιχείου. |
Η γη > Σε αντίθεση με τον αέρα, αυτό το στοιχείο συμβολίζεται από ένα τρίγωνο με βάση προς τα πάνω (όπως και για το νερό) και με μια οριζόντια γραμμή στη μέση, αντίστοιχα με το σύμβολο του αέρα. Μερικές φορές συμβολίζεται κι από τη θεά Δήμητρα. Ο Ταύρος, η Παρθένος κι ο Αιγόκερως είναι τα ζώδια που συγκεντρώνει.
Οι τέσσερεις διαθέσεις > Ο Ιπποκράτης ήταν αυτός που εισήγαγε τη θεωρία των τεσσάρων χυμών του σώματος που βασιζόταν στη θεωρία των τεσσάρων στοιχείων του Εμπεδοκλή. Σε κάθε διάθεση/χυμό αντιστοιχούσε κι ένας χαρακτήρας: στην κίτρινη χολή αντιστοιχούσε η φωτιά και ένας θυμωμένος χαρακτήρας· στο φλέγμα αντιστοιχούσε το νερό κι ένας λεμφικός χαρακτήρας· στο αίμα ο αέρας κι ένας εγκάρδιος χαρακτήρας· στη μαύρη αχολή αντιστοιχούσε η γη και η μελαγχολία.
3.10. Τα φανταστικά πλάσματα
 |
| Η ντάμα με τον μονόκερω, ταπετσαρία του τέλους του 15ου αιώνα. |
 |
| O Βελλεφών ετοιμάζεται να σκοτώσει τη Χίμαιρα (1829) του Alexander Andreyevich Ivanov. |
Πήγασος > Στην ελληνική μυθολογία, οΠήγασος είναι ένα άσπρο φτερωτό άλογο, γιος του Ποσειδώνα και της Μέδουσας. Τον Πήγασο καβάλησαν πολλοί ήρωες, όπως για παράδειγμα ο Περσέας. Συμβολίζει την πνευματικότητα και την αρχοντιά.
Δράκος > Στην χριστιανική παράδοση, ο δράκος είναι συνδεδεμένος με το σατανικό φίδι, είναι η προσωποποίηση του κακού. Βγάζει φωτιά από το στόμα, έχει γιγάντια φετρά νυχτερίδας, νύχια αρπακτικού, φιλιδωτό δέρμα και γλώσσα φιδιού. Τέλος, ένας κόμπος στην ουρά του σημαίνει πως έχει νικηθεί.
από το βιβλίο How to read symbols. A crash course in the meaning of symbols in art, C. Gibson.
http://searchofpoetry.blogspot.ca/2013/10/4.html?view=flipcard
No comments:
Post a Comment